Eskala logaritmiko

Eskala logaritmikoa oso tarte zabaleko zenbaki-datuak modu trinkoan erakusteko modua da. Datu handienak datu txikienak baino ehunka edo milaka aldiz handiagoak direnean eskala logaritmikoa erabiliz gero begi-bistan errazago interpretatuko dira zenbaki horiek grafikoki. Grafikoko bi puntuen arteko distantzia adierazteko ez dira erabiltzen berez distantziari dagokion zenbakia, baizik eta zenbaki horren logaritmoa.^[2]

Mota horretako eskala ez da lineala, alegia, 10 eta 20 zenbakien arteko distantzia, eta 90 eta 100 zenbakien artekoa, ez dira berdinak. Bestalde, 10 eta 100 zenbakien arteko distantzia, eta 100 eta 1000 zenbakien artekoa berdinak dira. Horrela, distantzia finko bat eskalan mugituz, kopurua 10 aldiz handiagoa den beste zenbaki bat lortuko da (edo beste faktore finko bat).

Hazkunde- esponentziala duten kurbak gehienetan eskala logaritmikoan arabera erakusten dira, bestela azkarrregi handitu egingo lirateke grafiko txiki batean dena sartzeko. Grafiko hauek errazago interpretatzeko modu bat da pentsatzea ardatzeko koxka bakoitzean mugitu ahala datuaren digitu kopurua hazi egiten dela. Horrela 10tik, 100ra, 1000ra eta 10000ra pasatzeko urratsa bakoitzean distantzia bera mugitu behar da eskala logaritmikoan, baina digitu kopurua 1 gehiago lortzen da aldi bakoitzean: 2, 3, 4 eta 5 digitu.

Irudikapen grafikoa

Goian ezkerrean dagoen grafikoan X eta Y ardatzetan eskala lineala erabili da, eta Y ardatzean eko balioak 0 eta 10 bitartekoak dira.

Aldiz, behean ezkerrean dagoenean 10 oinarriko eskala logaritmikoa erabiltzen da grafikoaren Y ardatzarentzat, balioak kasu honetan 0,1 eta 1.000 tartekoak direla.

Goian eskuinean dagoen grafikoan log-10 eskala erabiltzen da X ardatzarentzat, eta beheko eskuineko grafikoan log-10 eskala erabiltzen da X ardatzarentzat eta Y ardatzarentzat.

Datuen aurkezpena eskala logaritmikoan egitea lagungarria izan daiteke kasu hauetan:

balio-tarte oso-oso zabala erabili behar denean, izan ere, balioen logaritmoak erabiltzeak benetako balioak baino praktikoagoak izango dira, tarte ikaragarri zabal bat tamaina kudeagarriago batera egokitzen baitu
hazkunde esponentzialak maneiatzen direnean, lerro zuzen gisa agertuko baitira.

Kalkulu-erregelek eskala logaritmikoak dituzte eta nomogramek ere askotan eskala logaritmikoak erabiltzen dituzte. Bi zenbakien batezbesteko geometrikoa zenbaki horien tarteko balio erabilgarria da maiz. Ordenagailuko grafikoak etorri aurretik, grafiko logaritmikoetarako papera ohiko tresna zen zientifikoentzat.

Ohiko erabilerak

Kalkulagailu elektronikoak asmatu baino lehen erabiltzen ziren kalkulu-erregeletan markak eskala logaritmikoaren arabera egoten ziren, horrela zenbakiak biderkatzea edo zatitzea oso erraz egiten zen, besterik gabe eskalako luzerak gehitu edo kenduz.

Hauek dira ohiko eskala logaritmikoaren adibideak, non aldi berean balio oso handi asko eta oso txiki asko erabiltzen diren.

Lurrean lurrikarekiko duten indarra eta mugimenduarentzako eskala aberatsagoa eta uneko magnitude eskala (MMS)^[3]^[4]
Eskala logaritmikoari esker, barruti zabal bate estaltzen duten balioak alderatzea erraza da, adibidez, mapa honetan.
Soinu maila, bel eta dezibel unitateekin.^[5]
Uhinen anplitude, eremu eta potentzia kantitateetarako Neper adierazpidea.
Musika noten tonu erlatiboa.
Palermoko Eragin Teknikoaren Hazard Eskala
Kronologia logaritmikoa
Argazki-esposizioaren ratioak.
Probabilitate baxuak kalifikatzeko erabiltzen den 'bederatzien' erregela
Entropia termodinamikan
Informazioa informazioaren teorian

Hauek dira eskala logaritmikoaren ohiko adibideak, non kantitate ugari balio baxuagoko (edo negatibokoa) datu asko ematen diren.

pH (azidotasuna)
Izarren itxurazko magnitude eskala (izarren distira)
Partikulen tamainarako Krumbein eskala geologian
Argiaren xurgapena lagin gardenen bidez

Gure zentzumenetako batzuk modu logaritmikoan funtzionatzen dute (Weber – Fechner legea), eta, beraz, horiek lantzeko egokia da eskala logaritmikoa erabiltzea. Bereziki gure entzumenarekin. Gainera, tribu isolatu bateko haur txikien ikerketek erakutsi dute eskala logaritmikoak zenbait kulturatan zenbakien bistaratze naturalena direla.^[6] Xede geografikoetarako ere erabil daiteke, adibidez, lurrikaren abiadura neurtzeko.^[3]

Bibliografia

Dehaene, Stanislas; Izard, Véronique; Spelke, Elizabeth; Pica, Pierre (2008). "Log or linear? Distinct intuitions of the number scale in Western and Amazonian indigene cultures". Science. 320 (5880): 1217–20. Bibcode:2008Sci...320.1217D. doi:10.1126/science.1156540. PMC 2610411. PMID 18511690.
Tuffentsammer, Karl; Schumacher, P. (1953). "Normzahlen – die einstellige Logarithmentafel des Ingenieurs" [Preferred numbers - the engineer's single-digit logarithm table]. Werkstattechnik und Maschinenbau (in German). 43 (4): 156.
Tuffentsammer, Karl (1956). "Das Dezilog, eine Brücke zwischen Logarithmen, Dezibel, Neper und Normzahlen" [The decilog, a bridge between logarithms, decibel, neper and preferred numbers]. VDI-Zeitschrift (in German). 98: 267–274.
Ries, Clemens (1962). Normung nach Normzahlen [Standardization by preferred numbers] (in German) (1 ed.). Berlin, Germany: Duncker & Humblot Verlag [de]. ISBN 978-3-42801242-8. (135 pages)
Paulin, Eugen (2007-09-01). Logarithmen, Normzahlen, Dezibel, Neper, Phon - natürlich verwandt! [Logarithms, preferred numbers, decibel, neper, phon - naturally related!] (PDF) (in German). Archived (PDF) from the original on 2016-12-18. Retrieved 2016-12-18.

Erreferentziak

↑ Berria. «Koronabirusaren azken datuak» Berria (Noiz kontsultatua: 2020-04-11).
↑ Elhuyar. «Eskala logaritmikoa. ZT Hiztegi Berria» zthiztegia.elhuyar.eus (Elhuyar fundazioa) (Noiz kontsultatua: 2020-04-11).
↑ ^a ^b Gema, Estrella Eta. (2010-04-12). «Ikasten duguna: Euskal Herriko erliebea. Tektonikaren teoria eta lurrikarak» Ikasten duguna (Noiz kontsultatua: 2020-04-11).
↑ (Gaztelaniaz) «RITCHER ESKALA» GEOLOGIA DBH4 2012-05-24 (Noiz kontsultatua: 2020-04-11).
↑ «Zer da dezibel bat? Zer da kutsadura akustikoa?» Bizkaiko Hitza 2013-05-03 (Noiz kontsultatua: 2020-04-11).
↑ (Ingelesez) «Slide Rule Sense: Amazonian Indigenous Culture Demonstrates Universal Mapping Of Number Onto Space» ScienceDaily (Noiz kontsultatua: 2020-04-11).