Gelada

Gelada
IUCN-status: Niet bedreigd[1] (2018)
Gelada (Theropithecus gelada)
Taxonomische indeling
Rijk:Animalia (Dieren)
Stam:Chordata (Chordadieren)
Klasse:Mammalia (Zoogdieren)
Orde:Primates (Primaten)
Familie:Cercopithecidae (Apen van de Oude Wereld)
Geslachtengroep:Papionini (Hondsapen)
Geslacht:Theropithecus (Gelada's)
I. Geoffroy, 1843
Soort
Theropithecus gelada
(Rüppell, 1835)
Verspreidingsgebied
Afbeeldingen op Wikimedia Commons Wikimedia Commons
Gelada op Wikispecies Wikispecies
Portaal  Portaalicoon   Biologie
Zoogdieren
Mannelijke gelada in de Simien Mountains, droog seizoen 2018

De gelada (Theropithecus gelada) is een soort in het geslacht Gelada's (Theropithecus), die uiterlijk het meeste lijkt op een baviaan.

Kenmerken

De gelada wordt ongeveer 70 tot 74 cm lang.[2]

Leefwijze

Hun hoofdvoedsel is gras; hiermee zijn ze de enige primatensoort die graast.

Voortplanting

Gelada's leven in groepen met aan het hoofd een dominant mannetje dat waakt over zijn harem en nageslacht. Mannetjes die een groep overnemen, doden de baby's van hun voorganger. Vrouwtjes die nog drachtig zijn van het vorige dominante mannetje, kunnen deze moord vermijden door spontaan een miskraam te krijgen (Bruce-effect).[3][4]

Taxonomie

  • Geslacht: Theropithecus (Gelada's)
    • Soort: Theropithecus gelada (Gelada)

Verspreiding

Gelada's komen uitsluitend voor in het Ethiopisch Hoogland. Ze leven in grote harmonie en "praten" doorlopend met elkaar.

Uitgestorven verwanten van de gelada leefden tijdens het Plioceen en Pleistoceen. Het geslacht Theropithecus had toen een groter verspreidingsgebied dan tegenwoordig en gelada-achtigen kwamen destijds in grote delen van Afrika en tevens zuidelijk Europa voor.

Dierentuinen

NaturZoo Rheine coördineert het Europees fokprogramma van deze soort.[5] In Nederland is hij sinds 2018 aan te treffen in Diergaarde Blijdorp.[6]

Bronnen, noten en/of referenties
  1. ↑ (en) Gelada op de IUCN Red List of Threatened Species.
  2. ↑ Charlotte Uhlenbroek (2008) - Animal Life, Tirion Uitgevers BV, Baarn. ISBN 978-90-5210-774-5
  3. ↑ Pregnant Monkeys Miscarry to Avoid Infanticide. Live Science (23 februari 2012). Geraadpleegd op 23 februari 2012.
  4. ↑ Roberts, E.K., Lu, A., Bergman, T.J., Beehner, J.C. (2012). A Bruce Effect in Wild Geladas. Science. DOI: 10.1126/science.1213600.
  5. ↑ https://web.archive.org/web/20181109192623/https://www.eaza.net/assets/Uploads/CCC/Overview-EAZA-Population-Management-Programmes-October-2018.pdf
  6. ↑ https://www.diergaardeblijdorp.nl/gelada/nieuw-geladaverblijf-geopend/. Gearchiveerd op 20 oktober 2021.
· · Sjabloon bewerken
Geslachten en soorten van Apen van de Oude Wereld (Cercopithecidae) - Onderfamilie Meerkatachtigen (Cercopithecinae)
Allenopithecus:Moerasmeerkat (A. nigroviridis)
Allochrocebus:Bergmeerkat (A. lhoesti) · Allochrocebus preussi · Zonnestaartmeerkat (A. solatus)
Cercopithecus:Roodstaartmeerkat (C. ascanius) · Campbellmeerkat (C. campbelli) · Knevelmeerkat (C. cephus) · Dents meerkat (C. denti) · Dianameerkat (C. diana) · Roodbuikmeerkat (C. erythrogaster) · Roodneusmeerkat (C. erythrotis) · Uilenkopmeerkat (C. hamlyni) · Lesula (C. lomamiensis) · Cercopithecus lowei · Diadeemmeerkat (C. mitis) · Monameerkat (C. mona) · Brazzameerkat (C. neglectus) · Grote witneusmeerkat (C. nictitans) · Kleine witneusmeerkat (C. petaurista) · Kroonmeerkat (C. pogonias) · Roloway (C. roloway) · Sclaters meerkat (C. sclateri) · Wolfs meerkat (C. wolfi)
Chlorocebus:Groene meerkat (C. aethiops) · Malbrouck (C. cynosuros) · Balemeerkat (C. djamdjamensis) · Dryasmeerkat (C. dryas) · Vervet (C. pygerythrus) · Geelgroene meerkat (C. sabaeus) · Tantalusmeerkat (C. tantalus)
Erythrocebus:Erythrocebus baumstarki · Huzaaraap (E. patas) · Erythrocebus poliophaeus
Miopithecus:Noordelijke dwergmeerkat (M. ogouensis) · Dwergmeerkat (M. talapoin)
Cercocebus:Olijfmangabey (C. agilis) · Roetmangabey (C. atys) · Goudbuikmangabey (C. chrysogaster) · Mutsmangabey (C. galeritus) · Witkruinmangabey (C. lunulatus) · Sanjemangabey (C. sanjei) · Roodkopmangabey (C. torquatus)
Lophocebus:Grijswangmangabey (L. albigena) · Kuifmangabey (L. aterrimus)
Macaca:Beermakaak (M. arctoides) · Assammakaak (M. assamensis) · Macaca brunnescens · Taiwanese makaak (M. cyclopis) · Java-aap (M. fascicularis) · Japanse makaak (M. fuscata) · Macaca hecki · Leeuwmakaak (M. leonina) · Macaca leucogenys · Moormakaak (M. maura) · Resusaap (M. mulatta) · Macaca munzala · Lampongaap (M. nemestrina) · Kuifmakaak (M. nigra) · Temmincks makaak (M. nigrescens) · Grauwarmmakaak (M. ochreata) · Mentawaimakaak (M. pagensis) · Indische kroonaap (M. radiata) · Macaca selai · Macaca siberu · Wanderoe (M. silenus) · Ceylonkroonaap (M. sinica) · Berberaap (M. sylvanus) · Tibetaanse makaak (M. thibetana) · Tonkeanmakaak (M. tonkeana)
Mandrillus:Dril (M. leucophaeus) · Mandril (M. sphinx)
Papio:Groene baviaan (P. anubis) · Gele baviaan (P. cynocephalus) · Papio kindae · Mantelbaviaan (P. hamadryas) · Bruine baviaan (P. papio) · Beerbaviaan (P. ursinus)
Rungwecebus:Rungwecebus kipunji
Theropithecus:Gelada (T. gelada)