Spanners

Spanners
Spanners
Taxonomische indeling
Rijk:Animalia (Dieren)
Stam:Arthropoda (Geleedpotigen)
Klasse:Insecta (Insecten)
Orde:Lepidoptera (Vlinders)
Superfamilie:Geometroidea
Familie
Geometridae
Leach, 1815
Rups
Afbeeldingen op Wikimedia Commons Wikimedia Commons
Spanners op Wikispecies Wikispecies
Portaal  Portaalicoon   Biologie
Insecten

De spanners (Geometridae) zijn een familie van vlinders.

Naam en indeling

Spanners worden ook wel landmeters genoemd vanwege de kenmerkende voortbeweging van de rupsen waarbij de rups een afstand lijkt af te passen. De wetenschappelijke naam Geometridae is afgeleid van het Latijnse geometra of geometres,[1] 'landmeter', dat op zijn beurt weer afkomstig is van het Oudgriekse geōmetrēs (γεωμέτρης),[2] met dezelfde betekenis.[3]

Het is een grote familie met ruim 21.000 soorten, waarvan er bijna duizend in Europa voorkomen[4] en 300 in Nederland.[5]

Uiterlijke kenmerken

Veel soorten hebben een smalle buik en brede, afgeronde vleugels. Deze worden gewoonlijk plat gehouden met de achtervleugels zichtbaar. Als zodanig zien ze er nogal vlinderachtig uit, maar toch zijn het in de meeste opzichten echte motten: de overweldigende meerderheid vliegt 's nachts, en de antennes van de mannetjes zijn vaak geveerd. De vrouwtjes van sommige soorten zijn ongevleugeld. Ze hebben bruine of groene camouflagekleuren. De vleugelspanwijdte varieert van 1,4 tot 7,4 cm.

Volwassen dieren hebben abdominale tympanale organen, een soort primitief gehoorzintuig bij insecten.[6]

Voortplanting

De eieren worden apart of in groepjes afgezet op schors, takjes of stengels van de waardplant.

Verspreiding en leefgebied

Deze familie komt wereldwijd voor op loof- en naaldbomen, struiken en kruidachtige planten.

Voortbeweging

De rupsen hebben een duidelijk herkenbare manier van voortbewegen: eerst wordt het achterlichaam tot aan de borst opgetrokken, zodat de rups de vorm van de Griekse letter omega heeft. Daarna wordt het voorlichaam vooruit geschoven, zodat de rups zich weer over de volle lengte uitspant. Hieraan ontleent de familie haar Nederlandstalige naam.

Onderfamilies, geslachtengroepen en geslachten

De familie is in negen onderfamilies opgedeeld.[7]

onderfamilie Archiearinae Fletcher, 1953
geslachten
  • Alsophila
  • Inurois
onderfamilie Alsophilinae Herbulot, 1962
geslachten
  • Acalyphes
  • Archiearides
  • Archiearis
  • Caenosynteles
onderfamilie Desmobathrinae Meyrick, 1886
geslachtengroepen
  • Epirranthini
  • Desmobathrini
  • Eumeleini
geslachten
  • Myinodes Meyrick, 1892
  • Gypsochroa Hübner, 1825
onderfamilie Ennominae Duponchel, 1845
geslachtengroepen
  • Abraxini
  • Angeronini
  • Apeirini
  • Apochimini
  • Aspitatini
  • Azelinini
  • Baptini
  • Bistonini
  • Boarmiini
  • Bupalini
  • Caberini
  • Campaeini
  • Cassymini
  • Cheimopteni
  • Colotoini
  • Cystidiini
  • Desertobiini
  • Ennomini
  • Epionini
  • Erannini
  • Gnophini
  • Gonodontini
  • Hypochrosini
  • Lithinini
  • Macariini
  • Melanolophiini
  • Nacophorini
  • Odontoperini
  • Onychorini
  • Ourapterygini
  • Phaselini
  • Plutodini
  • Prosopolophini
  • Sphacelodini
  • Theriini
  • Wilemanini
onderfamilie Geometrinae Leach, 1815
geslachtengroepen
onderfamilie Larentiinae Duponchel, 1845
geslachtengroepen
  • Asthenini
  • Cataclysmiini
  • Chesiadini
  • Cidariini
  • Eudulini
  • Euphyiini
  • Eupitheciini
  • Hydriomenini
  • Larentiini
  • Lythriini
  • Melanthiini
  • Operophterini
  • Perizomini
  • Phileremini
  • Rheumapterini
  • Solitaneini
  • Stamnodini
  • Trichopterygini
  • Xanthorhoini
onderfamilie Oenochrominae Guenée, 1857
geslachten
onderfamilie Orthostixinae Meyrick, 1892
geslachten
onderfamilie Sterrhinae Meyrick, 1892
geslachtengroepen
  • Cosymbiini
  • Cyllopodini
  • Rhodometrini
  • Rhodostrophiini
Bronnen, noten en/of referenties
  1. ↑ Merriam-Webster, Geometridae.
  2. ↑ Wageningen, J. van & Muller, F. (1921). Latijnsch woordenboek. (3de druk). Groningen/Den Haag: J.B. Wolters’ Uitgevers-Maatschappij
  3. ↑ Liddell, H.G. & Scott, R. (1940). A Greek-English Lexicon. revised and augmented throughout by Sir Henry Stuart Jones with the assistance of Roderick McKenzie. Oxford: Clarendon Press.
  4. ↑ Scoble, M.J., 1999. Geometrid moths of the world, a catalogue. - CSIRO, Collingwood & Apollo Books, Stenstrup. 1400 pp.
  5. ↑ spanners - Geometridae op Vlindernet
  6. ↑ Cedric Gillot, "Entomology," 3de uitgave, Springer 2005.
  7. ↑ (en) The Forum Herbulot world list of family group names in Geometridae
  • David Burnie (2001), Animals, Dorling Kindersley Limited, London. ISBN 90-18-01564-4 (naar het Nederlands vertaald door Jaap Bouwman en Henk J. Nieuwenkamp).
  • Markku Savela. Desmobathrinae nic.funet.fi. Geraadpleegd op 16-4-2023.