Acadèmia Valenciana de la Llengua

Acadèmia Valenciana de la Llengua

Państwo	Hiszpania
Wspólnota autonomiczna	Walencja
Data założenia	23 lipca 2001
Dziedzina	instytucja opiniodawczo-doradcza
Prezes (president)	Ramon Ferrer Navarro
Adres	Avinguda de la Constitució, 284 46019 València[1]
Położenie na mapie Walencji Acadèmia Valenciana de la Llengua
Położenie na mapie Hiszpanii Acadèmia Valenciana de la Llengua
Położenie na mapie Wspólnoty Walencji Acadèmia Valenciana de la Llengua
39°29′56″N 0°22′09″W/39,498889 -0,369167
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Acadèmia Valenciana de la Llengua (wym. [akaˈðɛmia valensiˈana ðe la ˈʎeŋɡwa], oficjalny skrót AVL^[2], z kat. Walencka Akademia Języka) – instytucja samorządowa Generalitat Valenciana regulująca stosowanie języka walenckiego (katalońskiego) na terytorium Wspólnoty Walenckiej. Swoją siedzibę ma w gmachu klasztoru San Miguel de los Reyes w Walencji^[1].

Tło historyczne

Przyjęty w 1982 roku Statut Autonomii w swoim pierwotnym brzmieniu stanowił, że Wspólnota Walencka posiada dwa języki urzędowe: walencki i kastylijski, zaś samorząd autonomiczny zapewnia możliwość normalnego korzystania z obu z nich oraz będzie wspierać znajomość obydwu. Jednocześnie przewidziano konieczność specjalnej ochrony i poszanowania języka walenckiego^[3]. Współistnienie dwóch formalnie równoważnych języków urzędowych doprowadziło do eskalacji konfliktu językowego^[4], który równolegle występował na dwóch obszarach. Z jednej strony dotyczył dominującej roli języka państwowego wobec języka regionalnego, z drugiej zaś – relacji pomiędzy językiem walenckim a katalońskim, ich tożsamości bądź odrębności^[5].

W 1997 roku Corts Valencianes zwróciły się do innej instytucji Generalitat, Walenckiej Rady Kultury (Consell Valencià de Cultura, CVC) o wydawanie rozstrzygnięć z zakresu języka. Rada po wielomiesięcznych obradach poleciła powołanie odrębnej, niezależnej instytucji mogącej w sposób wiążący rozstrzygać sporne kwestie^[6]. Po burzliwej debacie na forum parlamentu regionalnego oraz po zawarciu porozumienia pomiędzy dwiema największymi partiami (Partią Ludową oraz Partią Socjalistyczną)^[7] stosowna ustawa wspólnoty autonomicznej została przyjęta 16 września 1998 r.^[8]  Ostatecznie „za” zagłosowało 73 parlamentarzystów, zaś 12 było przeciwnych. Wśród tych ostatnich znaleźli się przedstawiciele Zjednoczonej Lewicy-Zielonych, Unii Walenckiej i Inicjatywy Postępu^[9]. Unia Walencka zajęła stanowisko, zgodnie z którym w świetle opinii CVC powołanie Acadèmii nie będzie w dostateczny sposób chroniło odrębności języka walenckiego i doprowadzi do jego faktycznego zrównania z katalońskim^[10].

Walencki parlament ostateczną listę pierwszych członków Acadèmii zatwierdził 15 czerwca 2001 r. większością 83 głosów przy sześciu wstrzymujących się^[11]. Zgodnie z przepisami przejściowymi ustawy o utworzeniu AVL następnie prezydent Generalitat w ciągu 15 dni zobowiązany był do wydania stosownego dekretu powołującego akademików^[12], co Eduardo Zaplana uczynił 27 czerwca 2001 r.^[13] Instytucja ukonstytuowała się ostatecznie z upływem 15 dni od ogłoszenia dekretu w dzienniku urzędowym Wspólnoty Walenckiej^[14]. Oficjalna inauguracja prac nastąpiła 23 lipca 2001 r.^[4]

Status i kompetencje

Powołanej na mocy ustawy z 1998 roku Acadèmii przyznano osobowość prawną oraz autonomię organizacyjną, funkcjonalną i budżetową. Podlega ona bezpośrednio prezydentowi Generalitat^[15]. Po nowelizacji z 2006 roku AVL została wpisana do Statutu Autonomii jako jeden ze podstawowych organów Generalitat Valenciana^[16]. Do jej nadrzędnych funkcji zaliczono ustalanie walenckich norm językowych oraz opiekę nad językiem walenckich zarówno w oparciu o jego tradycję leksykograficzną, literacką i rzeczywisty miejscowy dialekt, jak również przy uwzględnieniu ustandaryzowanej formy języka katalońskiego zawartej w spisanych w 1932 roku normach z Castelló^[17]. Ustalono, że wytyczne przyjęte przez Acadèmię będą miały charakter wiążący dla wszystkich jednostek administracji regionalnej oraz podległych im podmiotów, w tym szkół, mediów publicznych czy przedsiębiorstw^[18].

Wśród szczegółowych kompetencji AVL wymieniono: stanowienie prawa językowego, wiążące korygowanie urzędowych nazw geograficznych i własnych (na wniosek Generalitat), wydawanie opinii z zakresu prawodawstwa i nazw własnych (z urzędu lub na wniosek instytucji publicznych Generalitat). Ponadto Acadèmia zobowiązana jest do ochrony języka walenckiego w zakresie jego codziennego użytkowania oraz sprawdzania pod względem poprawności językowej tekstów i materiałów audiowizualnych pochodzących od instytucji publicznych Generalitat. AVL składa Generalitat (Radzie oraz Parlamentowi) sprawozdanie roczne ze swojej działalności oraz zawierające spostrzeżenia w przedmiocie codziennego posługiwania się językiem walenckim^[19]. Wskazano, że Rada Generalitat może zwracać się do Acadèmii z wnioskiem o zatwierdzenie projektów aktów prawnych pod kątem językowym^[20].

Ustawa nadała AVL uprawnienie do nawiązywania stosunków z innymi instytucjami o podobnym charakterze regulującymi korzystanie z języków pozostałych wspólnot autonomicznych a także z innymi jednostkami akademickimi, naukowymi czy kulturalnymi^[21].

Skład i struktura wewnętrzna

W skład instytucji wchodzi 21 akademików. Zgodnie z ustawą muszą oni korzystać z praw mieszkańców Wspólnoty Walenckiej, a także bądź to posiadać stosowne kwalifikacje naukowe, bądź też być ekspertami w dziedzinie literatury, lingwistyki, języka walenckiego czy kultury Walencji^[22]. Wybierani są przez walencki Parlament na 15-letnią kadencję, z tym jednak zastrzeżeniem, że co pięć lat następuje wymiana trzeciej części składu^[23]. Dla zachowania niezależności decyzyjnej AVL, kandydatami nie mogą być: parlamentarzyści (posłowie do Corts Valencianes, parlamentu innej wspólnoty autonomicznej, Kortezów Generalnych, europarlamentu), członkowie rządu (centralnego bądź autonomicznego), wysocy urzędnicy państwowi, samorządowcy czy pracownicy Acadèmii^[24]

Przewidziano, że AVL posiadać będzie trzy organy o zróżnicowanych uprawnieniach. Ogół akademików tworzy plenum (El Ple de AVL)^[25]. Drugim organem kolegialnym jest Zarząd (Junta de Govern). W jego skład wchodzi pięć osób: prezes, wiceprezes, sekretarz i dwóch członków^[26]. Dodatkowo odrębne prerogatywy przekazano prezesowi Acadèmii (El President) jako organowi jednoosobowemu. Jest on wybierany przez i spośród członków plenum na jednokrotnie odnawialną pięcioletnią kadencję^[27].

Publikacje

Wybrane pozycje:

• „Diccionari normatiu valencià” (2016, Słownik normatywny języka walenckiego),
• „Diccionari ortogràfic i de pronunciació del valencià” (2006, Słownik ortograficzny i wymowy języka walenckiego),
• „Gramàtica normativa valenciana” (2006, Walencka gramatyka normatywna),
• „Gramàtica valenciana bàsica” (2016, Podstawowa gramatyka walencka),
• „Corpus toponímic valencià” (2009, Zbiór walenckich nazw geograficznych),
• „Llibre blanc de l’ús del valencià” (2005, Biała księga stosowania języka walenckiego)^[28].

Zobacz też

• Institut d’Estudis Catalans – ustanowiona w Katalonii instytucja o podobnym charakterze

Przypisy

Bibliografia

• Llei 7/1998, de 16 de setembre, de la Generalitat Valenciana, de Creació de l'Acadèmia Valenciana de la Llengua, „Diari Oficial de la Generalitat Valenciana” (3334), 21 września 1998 [dostęp 2019-09-01]  (kat.).