Artakserkses I

Artakserkses I Długoręki

𐎠𐎼𐎫𐎧𐏁𐏂

Król Persji

Okres

od 465 p.n.e.
do 424 p.n.e.

Poprzednik

Kserkses I

Następca

Kserkses II

Dane biograficzne

Dynastia

Achemenidzi

Data śmierci

424 p.n.e.

Ojciec

Kserkses I

Matka

Amestris

Żona

Damaspia

Dzieci

Kserkses II
Parysatis
Sogdianos
Dariusz II
Arsites

Multimedia w Wikimedia Commons

Artakserkses I Długoręki (staropers. 𐎠𐎼𐎫𐎧𐏁𐏂) – król perski z dynastii Achemenidów, syn Kserksesa I, panował w latach 465 p.n.e. – 424 p.n.e. Z uwagi na wyznawanie świętej Arta, Kserkses nadał swemu synowi imię Artachszatra (Artakserkses – Królestwo Arta)^[1]. Znany z łagodnej polityki wewnętrznej oraz ugodowej polityki wobec krajów sąsiednich.

Artakserkses I w czasie swoich długich rządów^[a] stłumił bunty: satrapy Syrii Megabazosa oraz powstanie Inarosa w Egipcie, któremu wsparcia udzielili Ateńczycy. Egipcjanie i jego sojusznicy ponieśli klęskę, jednak samo przeniesienie działań wojennych na terytorium perskie świadczy o postępującym słabnięciu achemenidzkiej monarchii. Dopełnieniem niepowodzeń była klęska floty perskiej na ogarniętym powstaniem Cyprze. W bitwie pod Salaminą cypryjską (449–448 p.n.e.) Ateńczycy zniszczyli perską flotę, co zmusiło Persów do rokowań pokojowych. Napięta sytuacja w Grecji skłoniła też samych Ateńczyków do ugodowej postawy. Do Suzy udał się poseł ateński Kallias, który w 448 p.n.e. zawarł pokój z Atenami (zwany pokojem Kaliasza). Zakończył on wieloletnie wojny grecko-perskie.

Po jego śmierci z przyczyn naturalnych w 424 roku p.n.e.^[2] następcą został jedyny syn jego i królowej Damasapii – Kserkses II. Miał także inne dzieci, które rządziły Persją po jego śmierci:

Parysatis – z babilońską konkubiną Andią,
Sogdianos – z babilońską konkubiną Alogune,
Dariusz II – z babilońską konkubiną Kosmartidene.

Artakserkses I w Biblii

W Biblii król pojawia się głównie w Księdze Ezdrasza. Wedle tejże, za panowania Artakserksesa I odbudowa Jerozolimy została wstrzymana na skutek napisanego przez Samarytan listu oskarżającego Izraelitów o bycie ludem buntowniczym^[3]:

7. Za panowania Artakserksesa, króla Persji, list do niego napisali Biszelam, Mitredat, Tabeel i pozostali ich towarzysze. List był napisany w języku aramejskim i pismem aramejskim.[...] 15. Wydaj polecenie, żeby zbadano kroniki twoich przodków, a przekonasz się, że to miasto zawsze się buntowało, przyprawiając o wielkie straty królów i całe prowincje. Buntowało się od najdawniejszych czasów i dlatego zostało w końcu zburzone. 16. Chcemy cię więc ostrzec, o królu, że jeśli to miasto zostanie odbudowane, jeśli wokół niego na nowo zostaną wzniesione mury, to tym samym nic już nie będziesz posiadał po drugiej stronie Rzeki.

Po odczytaniu tegoż listu, Artakserkses miał napisać własny list do Izraelitów, w wyniku którego zakazał odbudowy miasta (Ezd 4, 18-24). Jakiś czas później Artakserkses przysłał do Jerozolimy Ezdrasza, na podstawie pamiętników którego napisana została Księga Ezdrasza. Ten był uczonym w Prawie Mojżeszowym i nauczał go Izraelitów. Król przekazał mu także dostęp do swojego skarbca, by brał z niego, aby przywrócić kult świątynny (Ezd 7,11-26)^[4].

Uwagi

↑ Według Ktezjasza, Artakserkses panował 42 lata (Focjusz, Biblioteka, Kodeks 72.[41b]).

Przypisy

↑ Olmstead A. T., Dzieje imperium perskiego, PIW, Warszawa 1974, s. 226.
↑ Marsha E. Ackermann, Michael J. Schroeder, Janice J. Terry, Jiu-Hwa Lo Upshur, Mark F. Whitters: Encyclopedia of World History. T. 1. Nowy Jork: Facts on File Inc., 2008, s. 31. ISBN 978-0-8160-6386-4.
↑ Cytat z tłumaczenia: Biblia Warszawsko-Praska.
↑ Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu. Najnowszy przekład z języków oryginalnych z komentarzem. Częstochowa 2008, przypisy w Księdze Ezdrasza.

Bibliografia

Wolski J., Iran – siedziba imperiów w starożytności. I. Achemenidzi, Polska Akademia Nauk Kraków 1986.

Władcy starożytnego Iranu

Królowie Medów	Dejokes Fraortes Kyaksares Astyages
Achemenidzi	Cyrus II Kambyzes II Dariusz I Kserkses I Artakserkses I Kserkses II Sogdianos Dariusz II Artakserkses II Artakserkses III Arses Dariusz III
Argeadzi	Aleksander Macedoński Filip Arridajos Aleksander IV
Seleukidzi	Seleukos I Antioch I Antioch II Seleukos II Seleukos III Antioch III Seleukos IV Antioch IV Antioch V Demetriusz I Aleksander I Demetriusz II Antioch VII
Arsakidzi	Arsakes I Arsakes II Priapatius Fraates I Mitrydates I Fraates II Artabanus I Mitrydates II Gotarzes I Orodes I Sinatruces Fraates III Mitrydates III Orodes II Pakorus I Fraates IV Tiridates II Fraates V Orodes III Wonones I Artabanus II Tiridates III Wardanes Gotarzes II Wonones II Wologazes I Wologazes II Artabanus III Pakorus II Wologazes III Osroes Mitrydates IV Wologazes IV Wologazes V Wologazes VI Artabanus IV
Sasanidzi	Ardaszir I Szapur I Hormizd I Bahram I Bahram II Bahram III Narses Hormizd II Szapur II Ardaszir II Szapur III Bahram IV Jazdgird I Bahram V Jazdgird II Hormizd III Peroz I Balasz Kawad I Zamasp Kawad I Chosrow I Hormizd IV Chosrow II Parwiz Bahram Czobin Kawad II Ardaszir III Szahrbaraz Chosrow III Boran Azarmigducht Hormizd V Chosrow IV Jazdgird III

Władcy Starożytnego Egiptu

Wszystkie daty dotyczą okresu przed narodzeniem Chrystusa (p.n.e.)

Od okresu predynastycznego do Pierwszego Przejściowego (przed ok. 3150–2133)

Okres

Dynastia	Faraonowie

Predynastyczny
(przed ok. 3150)

0	Hsekju Chaju Teje Czesz Neheb Wazner Mech Dwa Sokoły Hat-Hor Ny-Hor Pe-Hor Hedż-Hor Skorpion I Krokodyl Iry-Hor Ka Skorpion II

Wczesnodynastyczny
(ok. 3150–2686)

I	Narmer Aha Dżer Dżet Den Anedżib Semerchet Ka’a
II	Hetepsechemui Nebre Nineczer Uneg (?) Peribsen Chasechem Chasechemui

Stare Państwo
(ok. 2686–2181)

III	Sanacht Neczerierchet Sechemchet Chaba Neferka Huni
IV	Snofru Chufu Redżedef Chaefre Dżedefhor Nebka, Baka, Bakare Baure, Baefre, Bafre Menkaure Szepseskaf Dżedefptah
V	Userkaf Sahure Neferirkare Kakai Szepseskare Isi Neferefre Niuserre Ini Menkauhor Akauhor Dżedkare Izezi Unis
VI	Teti Userkare Pepi I Merenre I Antyemsaf I Pepi II Merenre Antyemsaf II Menbkare

1. Przejściowy
(ok. 2181–2133)

VII	Neferkare (młodszy) Neferkare Nebi Dżedkare Szemai Neferkare Chendu Merienhor Neferkamin Nikare Neferkare Tereru Neferkahor
VIII	Uadżkare Pepisonbe Neferkamin Anu Kakare Ibi Neferkare Neferkauhor Kapuibi Neferirkare
IX	Meribre Cheti I Neferkare Nebkaure Cheti II Setut
X	Merihathor Neferkare Uachare Cheti III Merikare Nebkaure Cheti IV

Średnie Państwo i Drugi Okres Przejściowy (ok. 2133–1567)

Okres

Dynastia	Faraonowie

Średnie Państwo
(ok. 2133–1786)

XI	Mentuhotep I Intef I Intef II Intef III Mentuhotep II Mentuhotep III Mentuhotep IV
XII	Amenemhat I Senuseret I (koregent) Amenemhat II (koregent) Senuseret II (koregent) Senuseret III Amenemhat III Amenemhat IV (koregent) Neferusobek

2. Przejściowy
(ok. 1786–1567)

XIII	Wegaf Amenemhat V Sekhemre Khutawi Amenemhat VI Sehetepibre Iufeni Amenemhat VII Nebnun Semenkare Hornedjheriotef Sobekhotep I Nedjemibre Sebekhotep I Reniseneb Hor I Amenemhat VIII Amenemhat IX Sebekhotep II Chendżer Imiramesha (albo Mermesha) Antef IV (albo Intef IV) Set I Panteni Ameni Kemau Ibi Aakeni Sobekhotep III Neferhotep I Sahathor Sobekhotep IV Sobekhotep V Iaib Ai I Sobekhotep VI Ini Sankhenre Suadjetu Ined Neferhotep II Hori (albo Hor II) Sobekhotep VII Didumes Ibi Se(?)kare Senebmiu Sekhaenre Merkheperre Merikare Senweseret IV (albo Sesostris IV) Montuemsaf Neferhotep III Mentuhotep V Nerkare Wesermontu Sobekhotep VIII Ini Mentuhotep VI Senaib Sobekhotep IX Wepwawetemsaf Hor Meritaui Sebekai Khuiiker
XIV	Nehesi Khatire Nebfawre Sehebre Meridjefare Sewadjkare II Nebdjefare Wbenre (?)djefare (?)wbenre Awtibre Herwibre Nebsenre Sekheperenre Djedkherure Sankhibre Kanefertumre Sekhem(?)re Kakemetre Neferibre A(?) Kha(?)re Ankhkare Semen(?)re Djed(?)re Senefer(?)re Menibre Djed(?)re Inek(?) I(?) Ip(?) Hebi Aped Hepw Shemsu Meni(?) Wrkai (?)kare (?)kare Hepu(?) (albo (?)nre) (?)annati (albo (?)kare) Bebnem Iuf(?) Seth II Sinu Hor III Nibef Penestensepti Kherhemwetshepsut Khuihemwet
XV	Maibre Szeszi/Salitis Meruserre Jakobher Seuserence Chain Auserre Apopi Nebchepeszre Apopi Aakenenre Apopi Aasehere Chamudi
XVI	Anat-Her Weser-Anat Semqen Seket Wasa (Wadj(ed)) Qar Seneferanchre Pepi III Beb-ankh Nebmaatre Nikare II Meribre Aahetepre Aaneterre Nebwankhre Ahetepre Nebweserre Khaweserre Khaimure Yakob-baal Yakobner Yam Amu Nia(?)
XVII	Nebucheperure Antef V Sechemre Uahchau Rehotep Sobekemsaf I Sechemre Sementaui Dżehuti Mentuhotep VII Nibirau I Nibirau II Semenenre Seuserenre Sobekemsaf II Antef VI Antef VII Senachtenre Ahmose Sekenenre Tao (albo Taa) Kamose

Nowe Państwo i Trzeci Okres Przejściowy (ok. 1567–730)

Okres

Dynastia	Faraonowie

Nowe Państwo
(ok. 1567–1085)

XVIII	Ahmose I Amenhotep I Totmes I Totmes II Hatszepsut Totmes III Amenhotep II Totmes IV Amenhotep III Echnaton (Amenhotep IV) Semenchkare Neferneferuaton Tutanchamon Aj Horemheb
XIX	Ramzes I Seti I Ramzes II (Wielki) Merenptah Amenmes Seti II Siptah Tauseret Jarsu?
XX	Setnacht Ramzes III Ramzes IV Ramzes V Ramzes VI Ramzes VII Ramzes VIII Ramzes IX Ramzes X Ramzes XI

3. Przejściowy
(1085–730)

XXI	Smendes I Amenemnesu Psusennes I Amenemope Osorkon Starszy Siamon Psusennes II
XXII	Szeszonk I Osorkon I Harsiese I Takelot I Osorkon II Szeszonk II Takelot II Szeszonk III Szeszonk IV Pimaj Szeszonk V
XXIII	Padibastet Iuput I Szeszonk VI Osorkon III Takelot III Rudżamon Iuput II Osorkon IV

Od Epoki Późnej do panowania rzymskiego (od 730)

Okres

Dynastia	Faraonowie

Epoka Późna
(730–305)

XXIV	Tefnacht Bakenrenef
XXV	Pianchi Szabaka Szabataka Taharka Tanutamon
XXVI	Necho I Psametych I Necho II Psametych II Apries Ahmose II Psametych III
XXVII	Kambyzes II Dariusz I Wielki Kserkses I Artakserkses I Kserkses II Sogdianos Dariusz II Artakserkses II
XXVIII	Amyrtajos
XXIX	Neferites I Achoris Psamutis Neferites II
XXX	Nektanebo I Tachos Nektanebo II
XXXI	Artakserkses III Ochos Arses Chabbasz Dariusz III

Hellenistyczny
(305–30)

Argeadzi

Lagidzi

Rzymski (od 30)

Kontrola autorytatywna (osoba):

ISNI: 0000000067019487
VIAF: 30953676, 330159474047527660955, 1871159474345427662596, 6752150382261113500008
LCCN: n84233757
GND: 102382026
SUDOC: 199731594
NLA: 66228182
BNE: XX877179
NTA: 264805399
NUKAT: n2016198921
J9U: 987007303435605171
LNB: 000258776