Brama Żuraw w Gdańsku
nr rej. 71 z 18.12.1959[1] | |||
Żuraw od strony zewnętrznej (Motławy) | |||
Państwo | Polska | ||
---|---|---|---|
Województwo | |||
Miejscowość | Gdańsk | ||
Typ budynku | brama wodna | ||
Rozpoczęcie budowy | 1442 | ||
Ukończenie budowy | 1444 | ||
Położenie na mapie Gdańska | |||
Położenie na mapie Polski | |||
Położenie na mapie województwa pomorskiego | |||
54°21′02,20″N 18°39′27,27″E/54,350611 18,657575 | |||
|
Brama Żuraw, Żuraw (niem. Krantor) – zabytkowy dźwig portowy i jedna z bram wodnych Gdańska, która mieści się nad Motławą, na końcu ulicy Szerokiej. Jest to jedna z filii Narodowego Muzeum Morskiego w Gdańsku oraz największy i najstarszy z zachowanych dźwigów portowych średniowiecznej Europy[2].
Historia
Brama w tym miejscu o nieznanym wyglądzie istniała już w 1363, a z 1367 zachowała się łacińska wzmianka o dźwigu caranum. W obecnym kształcie Żuraw zbudowano w latach 1442–1444. Powstały dwie masywne, ceglane wieże i drewniany mechanizm dźwigowy, który był później podwyższany. Mimo że elewacje bramy od strony Motławy i miasta wyglądają inaczej, to cała konstrukcja utrzymana jest w stylu gotyku flamandzkiego. W początku XVII wieku Żuraw stracił swoje znaczenie militarne. Z czasem w ceglanych wieżach zamieszkano i utworzono warsztaty rzemieślnicze, a wraz z przebudową pomieszczeń wybito otwory okienne.
Od powstania służył przede wszystkim jako urządzenie portowe do załadunku towarów i balastu na statki oraz do stawiania masztów jednostek. Mechanizmem są dwie pary kół deptakowych o średnicy około sześciu metrów każde. Jako siłę napędową wykorzystywano ludzi stąpających wewnątrz tych bębnów. Urządzenie było w stanie podnieść ciężar dwóch ton na wysokość 27 metrów bądź, po sprzęgnięciu obu par kół, 4 t na wysokość 11 m.
Żuraw został podpalony w 1945, gdy miasto zdobyła Armia Czerwona. Część drewniana spłonęła, ale ocalała część murów. Bramę zrekonstruowano w końcu lat 50., a 18 grudnia 1959 Żuraw wpisany został do rejestru zabytków[3]. W latach 2022[4]–2024[5] obiekt został poddany kompleksowej modernizacji. W trakcie prac remontowych odkryto tysiące zabytkowych przedmiotów datowanych od średniowiecza po XX wiek. Pośród najciekawszych wymienić można cynową plakietkę miłosną w kształcie turkawki, z łacińską inskrypcją „AMOR VINCIT OMNIA” lub zapinkę z inskrypcją religijną „HILF GOT MARIA BEROT”[6].
- Żuraw od strony wewnętrznej (miasta)
- Żuraw od strony południowej
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo pomorskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 31 marca 2024 [dostęp 2013-06-25] .
- ↑ AndrzejA. Januszajtis AndrzejA., Z dziejów gdańskiej nauki i techniki, 2015, str. 120-125, ISBN 978-83-7348-605-8 .
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych [online], kobidz.pl [zarchiwizowane z adresu 2013-09-27] .
- ↑ Rusza remont Żurawia. Symbol Gdańska zostanie poddany kompleksowej modernizacji [online], gdansk.pl, 23 marca 2022 [dostęp 2024-05-01] .
- ↑ Gdański Żuraw otwarty. Zaglądamy do środka razem z pierwszymi zwiedzającymi [online], gdansk.pl, 30 kwietnia 2024 [dostęp 2024-05-01] .
- ↑ AnnaA. Rembisz-Lubiejewska AnnaA., Niezwykłe zabytki odkryte podczas remontu gdańskiego Żurawia [online], Archeologia Żywa, 29 kwietnia 2024 [dostęp 2024-05-18] (pol.).
Bibliografia
- Eleonora Zbierska: Żuraw Gdański, Wyd. Gdańskie, Gdańsk 1993
Linki zewnętrzne
- Podstrona Muzeum Morskiego dotycząca Żurawia
- Hasło „Żuraw” w Encyklopedii Gdańska
- Pocztówki, grafika i rysunki w serwisie Polona.pl
- p
- d
- e
Zachowane bramy murów | |
---|---|
Zachowane bramy wodne | |
Częściowo zachowane bramy | |
Niezachowane bramy |
|
- Bramy Gdańska w Wikimedia Commons
- p
- d
- e
Muzeum Gdańska | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Muzeum Narodowe |
| ||||||
Narodowe Muzeum Morskie |
| ||||||
Muzeum Archeologiczne |
| ||||||
Pozostałe |
| ||||||
Nieistniejące |