Carl Wilhelm von Nägeli

Carl Wilhelm von Nägeli

W nomenklaturze botanicznej: Nägeli^[1] 

Data i miejsce urodzenia	23 marca 1817 Kilchberg
Data i miejsce śmierci	10 maja 1891 Monachium
Zawód, zajęcie	botanik
Alma Mater	Uniwersytet Zuryski
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Carl Wilhelm von Nägeli^[a] (ur. 23 marca 1817 w Kilchbergu, zm. 10 maja 1891 w Monachium) – szwajcarski botanik specjalizujący się w badaniach nad komórkami roślinnymi.

Życiorys

Carl Wilhelm von Nägeli urodził się 23 marca 1817 roku w Kilchbergu. Jego ojciec Hans Caspar Nägeli był lekarzem i członkiem rady miasta Zurychu^[2] , był współzałożycielem prywatnej szkoły podstawowej, w której syn pobierał pierwsze lekcje^[3] . Po ukończeniu gimnazjum w rodzinnym mieście von Nägeli rozpoczął w 1836 roku studia medyczne na Uniwersytecie Zuryskim^[3] . Wkrótce jednak postanowił poświęcić się naukom przyrodniczym i przeniósł się na studia botaniczne^[2]  – był studentem m.in. Lorenza Okena (1779–1851)^[4]  i Oswalda Heera (1809–1883)^[3] . W 1839 roku wyjechał do Genewy, by na Uniwersytecie Genewskim uczestniczyć w wykładach Alphonse’a Pyrame de Candolle (1806–1893)^[3] . U Candollego pisał pracę doktorską o ostrożniach (Die Cirsien der Schweiz^[3] ), którą ukończył w 1840 roku i obronił na uniwersytecie w Zurychu^[5] . Następnie studiował w Berlinie i u Matthiasa Jacoba Schleidena (1804–1881) na uniwersytecie w Jenie^[5] . Razem ze Schleidenem założył czasopismo naukowe „Zeitschrift für wissenschaftliche Botanik”^[5] .

W 1842 roku udał się razem z Albertem von Koellikerem (1817–1905) na wyjazd studialny do Włoch^[3] . W tym samym roku uzyskał habilitację na Uniwersytecie Zuryskim^[5]  i został nauczycielem w miejscowej szkole weterynaryjnej^[3] . W 1845 roku wyjechał na południowo-zachodnie wybrzeże Anglii^[3] .

Podczas wyjazdów zbierał rośliny wodne, głównie glony, które studiował m.in. pod względem anatomicznym, morfologicznym i cytologicznym^[5] . Pierwsze publikacje, traktujące m.in. o budowie komórkowej plech czy odkryciu plemników i plemni u paproci (1844^[4] ) i wzorcowatych, zamieszczał w „Zeitschrift für wissenschaftliche Botanik”^[5] . Przyczynił się do zrozumienia zjawiska osmozy i turgoru, interpretując zewnętrzną warstwę protoplastu jako błonę półprzepuszczalną^[5] .

W 1849 roku został profesorem nadzwyczajnym w Zurychu, a w 1852 roku profesorem zwyczajnym na uniwersytecie we Fryburgu^[5] . We Fryburgu prowadził badania nad krasnorostami, przede wszystkim krasnorostami właściwymi (Florideophyceae) oraz nad ramienicowymi^[5] . W 1854 roku otrzymał doktorat honoris causa Uniwersytetu Albrechta i Ludwika we Fryburgu^[2] .

W 1855 roku został profesorem nowo powstałej politechniki zuryskiej (niem. Eidgenössische Polytechnische Schule)^[2] . W 1857 roku objął posadę profesora na uniwersytecie w Monachium^[3] . W 1858 roku odbył podróż studialną do Petersburga, a następnie do Paryża^[5] . Po powrocie utworzył instytut botaniczny i został dyrektorem ogrodu botanicznego^[5] . W 1858 roku wykazał znaczenie kolejności podziałów komórkowych w określaniu kształtu części roślin^[4] .

W 1875 roku otrzymał Order Zasługi Korony Bawarskiej^[2] , a dwa lata później Order Maksymiliana^[6] . W 1888 roku Uniwersytet Boloński przyznał mu tytuł doktora honoris causa^[2] . W 1899 roku von Nägeli przeszedł na emeryturę^[5] .

Był jednym z pierwszych naukowców, którzy stosowali mikroskopię oraz nauki matematyki i fizyki w badaniach fizjologicznych^[2] . Specjalizował się w badaniach nad powstawaniem i wzrostem komórek oraz nad plazmolizą^[2] . Wprowadził pojęcie tkanki twórczej – grupy komórek roślinnych zawsze zdolnych do podziału^[4] . Prowadził pionierskie badania nad rozwojem korzenia i powstawaniem wiązek naczyniowych^[7] . Zaobserwował zjawisko podziału komórek, potwierdzając wcześniejsze obserwacje Hugo von Mohla (1805–1872)^[8] . Obok Mohla był pierwszym botanikiem, który rozróżnił ścianę komórkową od zawartości komórki^[4] . Stworzył tzw. teorię idioplazmy^[7]  – za cechy dziedziczne komórki odpowiadała pewna część protoplazmy, którą nazwał „idioplazmą”^[4] . Opisał budowę i rozwój wielu glonów i grzybów^[7] . Zajmował się również znaczeniem niższych grzybów dla rozwoju chorób zakaźnych i fermentacji^[2] . Badając skrobię, wprowadził pojęcie hipotetycznej jednostki struktury, co pozwoliło na zrozumienie struktury skrobi^[4] .

Zajmował się także teorią dziedziczenia i pochodzenia^[2] . Był zwolennikiem teorii samorództwa i wierzył, że ewolucja zachodzi skokowo^[4] . Prawdopodobnie przewidział odkrycie mutacji^[4] . Uważał, że zmienność gatunkowa była spowodowana przez czynniki wrodzone, które napędzała zmiany ewolucyjne w określonym nielosowym kierunku, na przykład w celu zwiększenia rozmiarów^[4] . Von Nägeli odrzucił przysłaną mu przez Gregora Mendla (1822–1884) pracę o dziedziczeniu – praca ta została odkryta 40 lat później i posłużyła jako źródło sformułowania praw Mendla^[4] .

Von Nägeli zmarł 10 maja 1891 roku w Monachium^[5] .

Publikacje

Lista podana za Neue Deutsche Biographie^[5] :

• 1847 – Die neuern Algensysteme und Versuch zur Begründung eines eigenen Systems der Algen und Florideen
• 1849 – Gattungen einzelliger Algen physiologisch und systematisch bearbeitet
• 1855–1858 – Pflanzenphysiologische Unterssuchungen I–II (razem z Carlem Cramerem (1831–1901))
• 1858–1868 – Beiträge zur wissenschaftliche Botanik I-IV
• 1861–1881 – ok. 60 prac w Sitzungsberichte der königlichen Bayerischen Akademie der Wissenschaften in München
• 1865–1867 – Das Mikroskop, I. Theorie, II. Anwendung (razem z Simonem Schwendenerem (1829–1919)
• 1882 – Untersuchungen über niedere Pilze aus der pflanzenphysiologischen Inistut in München
• 1884 – Mechanisch-physiologische Theorie der Abstammungslehre
• 1885 – Die Hieracien Mitteleuropas I-II (razem z Albertem Peterem (1853–1937))
• 1893 – Über oligodynamische Erscheinungen in lebenden Zellen
• 1928 – Auszüge aus den grundlegenden Originalarbeiten N.s, Zusammenfassung und kurze Geschichte der Micellartheorie

Członkostwa

• 1862 – członek Bawarskiej Akademii Nauk^[9] 
• 1865 – członek korespondencyjny Rosyjskiej Akademii Nauk^[10] 
• 1874 – członek korespondencyjny Pruskiej Akademii Nauk^[11] 
• 1877 – członek Akademii Nauk w Getyndze^[12] 
• 1881 – członek zagraniczny Royal Society^[13] 

Odznaczenia, wyróżnienia i nagrody

• 1854 – doktorat honoris causa Uniwersytetu Albrechta i Ludwika we Fryburgu
• 1875 – Order Zasługi Korony Bawarskiej
• 1877 – Bawarski Order Maksymiliana za Naukę i Sztukę
• 1888 – doktorat honoris causa Uniwersytetu Bolońskiego

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Akademie der Wissenschaften zu Göttingen: Mitglieder. [dostęp 2022-08-17]. (niem.).
• Bayerische Akademie der Wissenschaften: Prof. Dr. Carl von Nägeli. [dostęp 2022-08-17]. (niem.).
• Berlin-Brandenburgische Akademie der Wissenschaften: Carl von Nägeli. [dostęp 2022-08-17]. (niem.).
• Hoppe, Brigitte: Nägeli, Carl von. W: Neue Deutsche Biographie. T. 18. 1997, s. 702–704. (niem.).
• IPNI: Nägeli, Carl Wilhelm von (1817–1891). International Plant Names Index. Published on the Internet www.ipni.org, The Royal Botanic Gardens, Kew, Harvard University Herbaria & Libraries and Australian National Botanic Gardens., 2022. [dostęp 2022-08-17]. (ang.).
• Mägdefrau, Karl: Mohl, Hugo von. W: Neue Deutsche Biographie. T. 17. 1994, s. 690–691. (niem.).
• Nägeli Karl Wilhelm, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2022-08-17] .
• Neuenschwander, Erwin: Carl Wilhelm von Nägeli. W: Historisches Lexikon der Schweiz (HLS). 2009-06-22. (niem.).
• Российская академия наук: Нёгели Карл Вильгельм. [dostęp 2022-08-17]. (ros.).
• Royal Society: Nageli; Carl Wilhelm von (1817 - 1891). [dostęp 2022-08-17]. (ang.).
• Karl Wilhelm von Nägeli, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2022-08-16]  (ang.).
• Wunschmann, Ernst: Nägeli, Carl von. W: Allgemeine Deutsche Biographie. T. 52. 1906, s. 573–582. (niem.).
• Hans Körner: Der bayerische Maximilians-Orden für Wissenschaft und Kunst. München: Kommission für Bayerische Landesgeschichte, 2001, s. 83.