Cenotaf
![]() | Ten artykuł od 2022-11 należy dopracować: wymaga uporządkowanego rozwinięcia i pogłębienia na podstawie wiarygodnych źródeł. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu. |
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/39/VarnaMemorial.jpg/220px-VarnaMemorial.jpg)
Cenotaf (kenotaf, kenotafium[a]) – symboliczny grobowiec, wznoszony ku czci zmarłego (nie zawierający jego szczątków). Cenotafy stawiane były w sytuacjach kiedy nie znaleziono ciała osoby zmarłej, ciało to uległo całkowitemu zniszczeniu lub jest pochowane w innym, miejscu. Cenotaf może mieć również charakter pomnika[1].
Historia
Cenotafy znane są od czasów prehistorycznych. Znajdowane na stanowiskach archeologicznych puste jamy grobowe[b] były formą pamięci o zmarłych, których ciał nie można było pochować (zmarli daleko od ojczyzny, ofiary zbrodni, topielcy, samobójcy itp.). Wykonanie cenotafu dawało wspólnocie możliwość przeprowadzenia rytuału pogrzebowego, a tym samym utrzymanie społecznych więzi[2].
Popularne były w starożytnym Egipcie, przykładem mogą być cenotafy królewskie w Abydos, miejscu kultu Ozyrysa[1].
W starożytnej Grecji i Rzymie wznoszono dwa rodzaje cenotafów:
- tumulus inanis (łac. „pusty grób”) – symboliczny grób dla upamiętnienia zmarłego lub poległego poza granicami kraju;
- tumulus honorarius (łac. „grób zaszczytny”) – wznoszony dla uczczenia bohaterów, np. w miejscu ich śmierci.
W czasach nowożytnych budowano cenotafy o charakterze pomników, dla uczczenia ofiar wojennych lub zmarłych tragicznie w katastrofach[1]. Przykładem mogą być symboliczne groby nieznanego żołnierza, np. w Londynie, Belfaście czy w Auckland.
Odrębną grupą nowożytnych cenotafów są symboliczne groby świętych i proroków[1].
Przykłady cenotafów
Cenotafy upamiętniające osoby pochowane w innych miejscach
Przykłady: cenotaf Michała Anioła Buonarrotiego w Rzymie (właściwy grobowiec we Florencji) i cenotaf Dantego Alighieri we Florencji (właściwy grobowiec w Rawennie). Przykłady w Polsce: Jan Tarło, Michał Kazimierz Ogiński, Jan Paweł II w Panteonie Wielkich Polaków w Świątyni Opatrzności Bożej w Warszawie, Lech Kaczyński na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie oraz Andrzej i Baltazar Batory w Barczewie.
Symboliczne groby świętych i proroków
W czasach nowożytnych spotyka się cenotafy świętych, postaci historycznych, np. św. Wojciecha w kształcie tumby w katedrze w Gnieźnie, ustawiony obok relikwiarza.
Symboliczne grobowce - pomniki
Przykładem cenotafu tego typu jest Grób Nieznanego Żołnierza w Krakowie.
Kopce
Za oryginalną formę cenotafu uznaje się kopce, w Polsce są to m.in. Kopiec Kraka, Kopiec Wandy, Kopiec Kościuszki i Kopiec Piłsudskiego.
Cenotafy w Indiach
Cenotafy indyjskie upamiętniały najczęściej przedstawicieli arystokracji. Tworzono również cenotafy dla par małżeńskich, gdy żona zdecydowała się na śmierć w ceremonii sati. Przyjmowały formę grupy kolumn usytuowanych na planie kwadratu lub koła, zwieńczonych dachem lub kopułą. W centrum takiego symbolicznego grobowca ustawiano kolumnę, płytę kwadratową lub lingam[3].
Zobacz też
![]() | Zobacz multimedia związane z tematem: Cenotaf |
![]() | Zobacz hasło cenotaf w Wikisłowniku |
Uwagi
Przypisy
- ↑ a b c d Cenotaf [online], www.muratorplus.pl [dostęp 2024-05-27] (pol.).
- ↑ AnnaA. Szarek AnnaA., Mity i wierzenia grobowe plemion germańskich od okresu wpływów rzymskich do początku czasów wikińskich. [online], Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie, 2018, s. 361-362 [dostęp 2024-05-27] (pol.), praca doktorska.
- ↑ II.1. Materialne świadectwa pamięci sati. W: Przemysław Szczurek: Sati. Samopalenie wdów indyjskich w najdawniejszych relacjach Wschodu i Zachodu. Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie DIALOG, 2013, s. 244, seria: Świat Orientu. ISBN 978-83-63778-15-6.
- Britannica: technology/cenotaph
- Treccani: cenotafio
- Universalis: cenotaphe
- БРЭ: 2060791
- SNL: kenotaf
- Catalana: 0089892
- DSDE: kenotaf
- Hrvatska enciklopedija: 11203