Dunajec

Ten artykuł dotyczy rzeki. Zobacz też: inne znaczenia.
Dunajec
Ilustracja
Pieniński Przełom Dunajca widziany z Sokolicy
Kontynent

Europa

Państwo

 Polska
 Słowacja

Rzeka
Długość 247 km
Powierzchnia zlewni

6804 km²

Średni przepływ

88,9 m³/s przy ujściu

Źródło
Miejsce Tatry Zachodnie, poniżej progu kotła lodowcowego Dziurawe[1]
Współrzędne

49°12′13,0″N 19°45′57,6″E/49,203611 19,766000

Ujście
Recypient Wisła
Miejsce

Ujście Jezuickie, Opatowiec

Współrzędne

50°14′35″N 20°43′42″E/50,243056 20,728333

Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, blisko dolnej krawiędzi nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „źródło”, natomiast u góry nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „ujście”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko dolnej krawiędzi znajduje się punkt z opisem „źródło”, natomiast na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „ujście”
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Bieg Dunajca od połączenia się Białego i Czarnego Dunajca w Nowym Targu do ujścia do Wisły
Zobacz w indeksie Słownika geograficznego Królestwa Polskiego hasło Dunajec

Dunajec (słow. Dunajec) – rzeka w południowej Polsce, prawy dopływ Wisły (rzeka II rzędu). Powstaje z połączenia wód Czarnego Dunajca i Białego Dunajca w Nowym Targu; za początkowy odcinek uważa się Czarny Dunajec[2] (w najwyższym biegu Wyżni Chochołowski Potok[3]). Długość 247 km (łącznie z Czarnym Dunajcem), z czego 17 km liczy odcinek graniczny między Sromowcami Wyżnymi a Szczawnicą. Powierzchnia dorzecza wynosi 6804 km², z tego w Polsce 4854,1 km², na Słowacji 1949,9 km²[potrzebny przypis] (z czego 1594,1 km² przypada na dorzecze Popradu, a 355,8 km² – na zlewnię samego Dunajca na wspomnianym odcinku granicznym).

Nazwa Dunajec jest zdrobnieniem nazwy Dunaj i znana była już w początkach XIII wieku. Słowo dunaj oznaczało wody, rzeki, stawy[4].

Przebieg rzeki

Po połączeniu potoków źródłowych, Dunajec płynie szeroką doliną przez Kotlinę Nowotarską. Na 65–73 km swojego biegu opływa Pieniny Spiskie. Na 73–75 km dokonuje Przełomu Czorsztyńskiego (obecnie jest to Jezioro Czorsztyńskie spiętrzone zaporą w Niedzicy). Tuż poniżej niego jest drugi sztuczny zbiornik – Sromowce w Sromowcach Wyżnych. Przepływając przez Pieniny Dunajec tworzy malowniczy Pieniński Przełom Dunajca na odcinku między Sromowcami Niżnymi a Szczawnicą, jednocześnie będąc rzeką graniczną między Polską a Słowacją. Różnica wysokości między ujściem Białki a poziomem wody w Krościenku nad Dunajcem wynosi 530 m, średni spadek 3,2m/km[4]. Dalej płynie na północ przez Beskidy Zachodnie (Przełom Tylmanowski między Pasmem Lubania a Pasmem Radziejowej), Kotlinę Sądecką. Po połączeniu z największym dopływem, Popradem, płynie szeroką doliną wielodzielnym korytem. Przełamuje się przez wzniesienia Pogórza Rożnowskiego, gdzie przegradzają go zapory wodne: w Rożnowie – Jezioro Rożnowskie i Czchowie – Jezioro Czchowskie. Wpływa do Kotliny Sandomierskiej, płynąc w końcowym odcinku przez Nizinę Nadwiślańską obwałowanym korytem w szerokiej dolinie. Uchodzi do Wisły w okolicach Opatowca i Ujścia Jezuickiego[5].

Dunajec charakteryzuje się bardzo dużymi, gwałtownymi wahaniami poziomu wody (do 11 m w dolnym biegu) i wielkości przepływu. W Nowym Targu – min. przepływ 1,60 m³/s, średni 14,3 m³/s, maks. 604 m³/s; przy ujściu – średni 84,3 m³/s zaś maksymalny 3500 m³/s[potrzebny przypis]. Skutkowało to nieraz katastrofalnymi powodziami (1934, 1970). Zbiorniki wodne służą celom retencyjnym, energetycznym i rekreacyjnym.

Dopływy

Główne dopływy
  • prawe: Białka, Grajcarek, Poprad, Kamienica Nawojowska, Biała;
  • lewe: Ochotnica, Kamienica (Gorczańska), Łososina[5].
Alfabetyczna lista dopływów Dunajca[6]

Miejscowości leżące nad Dunajcem

Turystyka

Trzy Korony, Facimiech, spływ Dunajcem (Pieniny)

Dunajec ma duże znaczenie dla turystyki i rekreacji. Spływ Pienińskim Przełomem jest atrakcją turystyczną. W czerwcu od 1934 r. organizowane są międzynarodowe Spływy Kajakowe im. Tadeusza Pilarskiego, a od 1963 r. słowacki Medzinárodný pieninský slalom Występują dogodne warunki dla uprawiania kajakarstwa górskiego oraz łowienia ryb (z wykluczeniem odcinku rzeki w obrębie Pienińskiego Parku Narodowego)[4]. Ponadto rejony jeziora Rożnowskiego i Czchowskiego stanowią bazę turystyczną i rekreacyjną z ośrodkami wczasowymi i hotelami dla mieszkańców pobliskiego Nowego Sącza oraz Tarnowa i Krakowa[101].

Galeria


Zobacz w Wikiźródłach teksty poświęcone Dunajcowi
Zobacz kolekcję cytatów o Dunajcu w Wikicytatach

Przypisy

  1. ↑ KrystynaK. Wit KrystynaK., ZofiaZ. Ziemońska ZofiaZ., Hydrografia Tatr Zachodnich. Objaśnienia do mapy hydrograficznej Tatry Zachodnie, Kraków: Instytut Geografii PAN, 1960 .
  2. ↑ Hydronimy cz. 1 ↓, s. 59.
  3. ↑ Hydronimy cz. 1 ↓, s. 32.
  4. ↑ a b c JózefJ. Nyka JózefJ., Pieniny, wyd. IX, Latchorzew: Wyd. Trawers, 2006, ISBN 83-915859-4-8 .
  5. ↑ a b Geoportal. Mapa topograficzna i satelitarna [online] [dostęp 2021-11-18] .
  6. ↑ Szczawnica. Plan miasta 1:7000 i Pieniny. Mapa turystyczna 1:70 000, wyd. II, Wydawnictwo Gauss, Kraków 2015/2016 ISBN 978-83-62494-13-2.
  7. ↑ Hydronimy cz. 1 ↓, s. 4.
  8. ↑ Hydronimy cz. 1 ↓, s. 5.
  9. ↑ Hydronimy cz. 1 ↓, s. 8.
  10. ↑ Hydronimy cz. 1 ↓, s. 9.
  11. ↑ Hydronimy cz. 1 ↓, s. 10.
  12. ↑ Hydronimy cz. 1 ↓, s. 11.
  13. ↑ Hydronimy cz. 1 ↓, s. 14.
  14. ↑ a b Hydronimy cz. 1 ↓, s. 24.
  15. ↑ Hydronimy cz. 1 ↓, s. 25.
  16. ↑ Hydronimy cz. 1 ↓, s. 34.
  17. ↑ Hydronimy cz. 1 ↓, s. 36.
  18. ↑ Hydronimy cz. 1 ↓, s. 42.
  19. ↑ Hydronimy cz. 1 ↓, s. 44.
  20. ↑ Hydronimy cz. 1 ↓, s. 45.
  21. ↑ a b c Hydronimy cz. 1 ↓, s. 49.
  22. ↑ Hydronimy cz. 1 ↓, s. 53.
  23. ↑ a b Hydronimy cz. 1 ↓, s. 66.
  24. ↑ Hydronimy cz. 1 ↓, s. 68.
  25. ↑ a b c Hydronimy cz. 1 ↓, s. 71.
  26. ↑ Hydronimy cz. 1 ↓, s. 72.
  27. ↑ Hydronimy cz. 1 ↓, s. 75.
  28. ↑ Hydronimy cz. 1 ↓, s. 77.
  29. ↑ Hydronimy cz. 1 ↓, s. 79.
  30. ↑ Hydronimy cz. 1 ↓, s. 80.
  31. ↑ a b Hydronimy cz. 1 ↓, s. 85.
  32. ↑ Hydronimy cz. 1 ↓, s. 86.
  33. ↑ Hydronimy cz. 1 ↓, s. 94.
  34. ↑ a b Hydronimy cz. 1 ↓, s. 96.
  35. ↑ Hydronimy cz. 1 ↓, s. 97.
  36. ↑ Hydronimy cz. 1 ↓, s. 100.
  37. ↑ Hydronimy cz. 1 ↓, s. 101.
  38. ↑ Hydronimy cz. 1 ↓, s. 102.
  39. ↑ a b Hydronimy cz. 1 ↓, s. 104.
  40. ↑ Hydronimy cz. 1 ↓, s. 112.
  41. ↑ a b Hydronimy cz. 1 ↓, s. 113.
  42. ↑ Hydronimy cz. 1 ↓, s. 115.
  43. ↑ Hydronimy cz. 1 ↓, s. 117.
  44. ↑ Hydronimy cz. 1 ↓, s. 119.
  45. ↑ Hydronimy cz. 1 ↓, s. 124.
  46. ↑ Hydronimy cz. 1 ↓, s. 125.
  47. ↑ Hydronimy cz. 1 ↓, s. 126.
  48. ↑ Hydronimy cz. 1 ↓, s. 135.
  49. ↑ Hydronimy cz. 1 ↓, s. 136.
  50. ↑ a b Hydronimy cz. 1 ↓, s. 137.
  51. ↑ a b Hydronimy cz. 1 ↓, s. 138.
  52. ↑ Hydronimy cz. 1 ↓, s. 139.
  53. ↑ Hydronimy cz. 1 ↓, s. 141.
  54. ↑ Hydronimy cz. 1 ↓, s. 143.
  55. ↑ Hydronimy cz. 1 ↓, s. 148.
  56. ↑ Hydronimy cz. 1 ↓, s. 150.
  57. ↑ Hydronimy cz. 1 ↓, s. 151.
  58. ↑ Hydronimy cz. 1 ↓, s. 152.
  59. ↑ Hydronimy cz. 1 ↓, s. 153.
  60. ↑ Hydronimy cz. 1 ↓, s. 156.
  61. ↑ Hydronimy cz. 1 ↓, s. 164.
  62. ↑ Hydronimy cz. 1 ↓, s. 167.
  63. ↑ Hydronimy cz. 1 ↓, s. 178.
  64. ↑ Hydronimy cz. 1 ↓, s. 185.
  65. ↑ Hydronimy cz. 1 ↓, s. 187.
  66. ↑ Hydronimy cz. 1 ↓, s. 189.
  67. ↑ Hydronimy cz. 1 ↓, Recypient opisany z błędem jako „Dunjec”, s. 190.
  68. ↑ Hydronimy cz. 1 ↓, s. 190.
  69. ↑ Hydronimy cz. 1 ↓, s. 196.
  70. ↑ Hydronimy cz. 1 ↓, s. 201.
  71. ↑ Hydronimy cz. 1 ↓, s. 206.
  72. ↑ a b Hydronimy cz. 1 ↓, s. 207.
  73. ↑ Hydronimy cz. 1 ↓, s. 214.
  74. ↑ a b Hydronimy cz. 1 ↓, s. 218.
  75. ↑ Hydronimy cz. 1 ↓, s. 225.
  76. ↑ Hydronimy cz. 1 ↓, s. 242.
  77. ↑ Hydronimy cz. 1 ↓, s. 251.
  78. ↑ Hydronimy cz. 1 ↓, s. 257.
  79. ↑ Hydronimy cz. 1 ↓, s. 259.
  80. ↑ Hydronimy cz. 1 ↓, s. 264.
  81. ↑ Hydronimy cz. 1 ↓, s. 268.
  82. ↑ Hydronimy cz. 1 ↓, s. 269.
  83. ↑ a b c Hydronimy cz. 1 ↓, s. 273.
  84. ↑ a b Hydronimy cz. 1 ↓, s. 283.
  85. ↑ Hydronimy cz. 1 ↓, s. 286.
  86. ↑ Hydronimy cz. 1 ↓, s. 288.
  87. ↑ Hydronimy cz. 1 ↓, s. 289.
  88. ↑ Hydronimy cz. 1 ↓, s. 292.
  89. ↑ a b Hydronimy cz. 1 ↓, s. 301.
  90. ↑ Hydronimy cz. 1 ↓, s. 309.
  91. ↑ Hydronimy cz. 1 ↓, s. 311.
  92. ↑ Hydronimy cz. 1 ↓, s. 313.
  93. ↑ Hydronimy cz. 1 ↓, s. 314.
  94. ↑ Hydronimy cz. 1 ↓, s. 318.
  95. ↑ Hydronimy cz. 1 ↓, s. 322.
  96. ↑ Hydronimy cz. 1 ↓, s. 323.
  97. ↑ Hydronimy cz. 1 ↓, s. 327.
  98. ↑ Hydronimy cz. 1 ↓, s. 329.
  99. ↑ Hydronimy cz. 1 ↓, s. 330.
  100. ↑ Hydronimy cz. 1 ↓, s. 334.
  101. ↑ BogdanB. Mościcki BogdanB., Beskid Sądecki i Małe Pieniny, Pruszków: Oficyna Wyd. „Rewasz”, 2007, ISBN 978-83-89188-65-6 .

Bibliografia

Linki zewnętrzne

  • Dunajec, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 221 .
  • Archiwalne zdjęcia rzeki w bibliotece Polona
  • PWN: 3894863
  • Britannica: place/Dunajec-River
  • SNL: Dunajec
  • DSDE: Dunajec