Fediwersum

Artykuł ten został zgłoszony do umieszczenia na stronie głównej w rubryce „Czy wiesz”.
Pomóż nam go sprawdzić: oceń zgłoszoną nominację.
Proponowane logo Fediwersum

Fediwersum[1][2][3] (zbitka słów federacja i uniwersum) – wspólna nazwa wielu połączonych serwisów społecznościowych korzystających z ustandaryzowanych protokołów[4] (m.in. OStatus(inne języki), ActivityPub(inne języki) i Diaspora Network(inne języki))[5][6]. Ponieważ sieć tę tworzą głównie osoby indywidualne i organizacje non-profit, Fediwersum cechuje się brakiem reklam oraz szanowaniem prywatności użytkowników[7].

Działanie

Powszechną formą działania sieci społecznościowych jest przechowywanie wszystkich zasobów w jednym miejscu, co nosi znamiona centralizacji wokół dostawcy usługi[8].

Dla odmiany, serwery Fediwersum działają niezależnie od siebie, lecz pozwalają na interakcję pomiędzy użytkownikami innych instancji[5]. Własną instancję może uruchomić każdy, tak samo jak w przypadku e-maila. Przykładowo, użytkownik może wysłać wiadomość np. z Gmaila do ProtonMaila i odwrotnie, ponieważ oba te serwisy funkcjonują w ramach jednego protokołu[9]. Tak samo działa Fediwersum – użytkownicy jednej instancji (np. kbina) mogą komunikować się z użytkownikami innej instancji tego samego (lub innego) oprogramowania[10].

Wiele aplikacji klienckich wspiera platformy oparte na ActivityPubie – należą do nich Tusky, Fedilab czy Pixeldroid[11].

Historia

Schemat oprogramowań formujących Fediwersum z podziałem na protokoły, oznaczone odpowiednimi kolorami

Wczesne implementacje

Koncept Fediwersum istniał na długo przed rozpoczęciem prac nad obecnymi protokołami formującymi tę sieć. Pierwszą znaną implementacją była Laconica (od 2009 roku nazywająca się StatusNet[12]), wykorzystująca standard OpenMicroBlogging. W 2013 roku StatusNet został połączony z Free Social, w wyniku czego rozpoczęte zostały prace nad GNU Social[13].

Z czasem zaczęły ujawniać się wady związane z budową protokołu OpenMicroBlogging, który został napisany tak, żeby przekazywać wiadomości tekstowe jednostronnie – „od autorów do subskrybentów”[14]. Celem rozwiązania wad, przedstawiono nowy protokół – OStatus, mający zastąpić OMB. Łączył on cechy standardów takich jak Salmon Protocol(inne języki), Atom, PubSubHubbub(inne języki) i ActivityStreams(inne języki). StatusNet jako pierwszy wprowadził obsługę nowego protokołu 3 marca 2010 roku, wraz z opublikowaniem wersji 0.9.0[14].

Obecnie

Mniej więcej w tym samym czasie, gdy OStatus zdobywał popularność, uruchomiono Diasporę, która korzystała z własnego protokołu do łączenia serwerów w jedną sieć. Dwa lata później Friendica opublikowała swoją integrację z Diaspora Network, zaś w 2016 roku uruchomiono Socialhome[15], wykorzystujący ActivityPub oraz Diaspora Network[16].

W 2013 roku OStatus został porzucony przez identi.ca na rzecz Pump.io[17][18]. Rok później powstała sekcja W3C, której zadaniem było wypracowanie standardu dla platform społecznościowych[19]. ActivityPub, który był sztandarowym projektem tej grupy, powstał na bazie protokołów tworzących Pump.io, nad którym całkowicie zaprzestano prac w 2022 roku[20]. Miał on służyć jako potencjalny następca OStatus[21].

W styczniu 2018 roku ActivityPub został ogłoszony zalecanym standardem W3C[22]. W założeniu miał on poprawić interoperacyjność całego Fediwersum, oraz wyprzeć protokoły takie jak OStatus czy Pump.io[23]. W 2019 roku wiele serwisów porzuciło wsparcie dla OStatus[24][25], gdzie wyjątkiem była Friendica wspierająca oprócz OStatus protokół Diaspora Network, oraz sama Diaspora[26].

W 2023 roku zaprezentowano mostek łączący protokoły ActivityPub oraz Matrix(inne języki) (będący protokołem ukierunkowanym ku komunikatorom internetowym) - Kazarma[27]. Premiera wersji testowej zaplanowana została na początek 2024 roku[28].

Serwisy w ramach Fediwersum

Większość członkowskich programów jest wolna i otwartoźródłowa oraz opiera się na ActivityPubie (choć np. Bluesky(inne języki)[29] i Nostr(inne języki)[30] są oparte na osobnych protokołach). Niektóre z nich to serwisy mikroblogowania wzorowane na Twitterze, a inne zbliżone są do Facebooka, Google+, Instagrama czy YouTube'a. Istnieją również serwisy służące do blogowania[31][32][33].

Nazwa oprogramowania Rodzaj ActivityPub(inne języki) OStatus(inne języki) Diaspora Network(inne języki)
diaspora* Mikroblogowanie Nie Nie Tak
Friendica (dawniej Mistpark) Makroblogowanie, grupy Tak Tak Tak
GNU Social(inne języki) (dawniej StatusNet) Makroblogowanie Tak Tak Nie
Ghost(inne języki) Blogowanie W trakcie[31] Nie Nie
Hubzilla(inne języki) Makroblogowanie Tak[34] Tak[35] Tak[34]
/kbin(inne języki) Agregacja linków, dyskusje Tak[36][37] Nie Nie
Lemmy(inne języki) Agregacja linków, dyskusje Tak[37][38] Nie Nie
Mastodon Mikroblogowanie Tak[39] Porzucone[40] Nie
Misskey(inne języki) Mikroblogowanie Tak Nie Nie
PeerTube Udostępnianie filmów Tak Nie Nie
Pixelfed Udostępnianie zdjęć Tak[41] Nie Nie
Pleroma(inne języki) Mikroblogowanie Tak[42] Porzucone[43] Nie
Tumblr Blogowanie, mikroblogowanie W trakcie[44] Nie Nie
Threads Mikroblogowanie Częściowo[45] Nie Nie
WordPress Blogowanie Tak[46] Tak[47] Tak
Write.as / WriteFreely(inne języki) Blogowanie Tak[32] Nie Nie
Lemmy(inne języki) Agregacja linków, dyskusje Tak[48] Nie Nie

Rozpowszechnienie

W Polsce

Na ten moment użycie Fediwersum w Polsce nie jest zbyt szerokie. Urząd Ochrony Danych Osobowych jest jedynym polskim organem rządowym utrzymującym aktywne konto na Mastodonie[49][50] (stan na kwiecień 2024).

Sieci społecznościowe

W 2019 roku Gab zdecydował się na wsparcie ActivityPuba[51][52] poprzez stworzenie forka Mastodona[53][54], próbując ominąć blokadę aplikacji klienckich na Google Play i Apple App Store[55]. Eugen Rochko, założyciel Mastodona, w oświadczeniu przekazał, że "Mastodon jest stanowczo przeciwny pozostawianiu i monetyzowaniu zawartości rasistowskiej, jednocześnie ukrywając się za płaszczem wolności słowa", i że "wiele instancji w Fediwersum podjęło decyzję o zablokowaniu wszelkich interakcji z Gabem". W odpowiedzi, Gab bez większego rozgłosu wycofał wsparcie dla protokołu w 2020 roku[56].

Po przejęciu Twittera przez Elona Muska dnia 28 października 2022 roku[57][58], wiele komercyjnych platform takich jak Instagram (za sprawą Threads)[59], Tumblr[60] czy Flipboard(inne języki)[61] zadeklarowało wsparcie dla protokołu ActivityPub. Przez pewien czas spekulowano o porzuceniu przez Tumblr planów na wsparcie ActivityPuba, ale po sesji AMA, która miała miejsce tuż po wycieku informacji o reorganizacji zespołu pracującego nad serwisem, okazało się, że „prace dalej trwają”[62]. Termin oficjalnego wdrożenia jest dalej nieznany.

Szerokim echem odbiła się zapowiedź dołączenia Instagrama do Fediwersum. Wywołała ona rozległą reakcję administratorów serwerów zwaną Fedipact[63][64][65][66] w obawie przed brakiem moderacji treści homo- oraz transfobicznych[67][68] oraz zdominowaniem protokołu ActivityPub metodą embrace, extend, extinguish(inne języki) (przyjąć, rozszerzyć, przejąć)[69]. W styczniu 2024 roku opublikowano plan stopniowego uruchamiania kolejnych powiązanych funkcji[70], a w marcu uruchomiono wersję testową federacji w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie i Japonii[71][72]. Jako pierwszy prezydent USA, 2 kwietnia 2024 roku Joe Biden aktywował federację na swoim profilu na Threads, stając się dostępnym w zdecentralizowanej sieci społecznościowej[73].

Flickr zapowiedział decyzję wsparcia Fediwersum[74], choć od tego czasu prawdopodobnie wycofał się z niej lub wstrzymał prace nad wsparciem odpowiedniego protokołu[75].

Portal Minds(inne języki) dodał wsparcie dla protokołu w 2023 roku[76].

Systemy zarządzania treścią (CMS)

Jedną z pierwszych implementacji ActivityPuba skupionych wokół zarządzania treścią jest WriteFreely, powstała w 2018 roku[32][77]. 23 lutego 2019 roku opublikowano podobną integrację dla Drupala[78].

W marcu 2023 roku wtyczka do Wordpressa służąca do przekazywania komentarzy między blogiem a resztą Fediwersum została wykupiona przez Automattic[79], a aktualizacja do niej udostępniona w październiku tego samego roku[33]. W kwietniu 2024 roku Ghost zapowiedział wsparcie dla protokołu ActivityPub[31][80], tym samym realizując długoletni postulat społeczności[81].

Przypisy

  1. ↑ MartaM. Andronik MartaM., Co to jest Fediwersum? [online], www.benchmark.pl, 16 maja 2020 [dostęp 2024-04-30] [zarchiwizowane z adresu 2023-04-09]  (pol.).
  2. ↑ SylwiaS. Błach SylwiaS., Wszystkie media społecznościowe w jednej aplikacji? Meta wprowadza Threads do Fediwersum! [online], Homo Digital, 22 marca 2024 [dostęp 2024-04-30] [zarchiwizowane z adresu 2024-04-30]  (pol.).
  3. ↑ Jak działa Fediwersum - [online], 23 lipca 2021 [dostęp 2024-04-30] [zarchiwizowane z adresu 2024-04-30]  (pol.).
  4. ↑ DavidD. Pierce DavidD., The fediverse, explained [online], The Verge, 7 lutego 2024 [dostęp 2024-04-28] [zarchiwizowane z adresu 2024-05-01]  (ang.).
  5. ↑ a b Mastodon User Guide [online] [zarchiwizowane z adresu 2017-04-09] .
  6. ↑ microstatus [online], microstatus [dostęp 2024-04-28]  (ang.).
  7. ↑ Why growing your own services is a good idea! – Grow Your Own Services [online] [dostęp 2024-05-03]  (ang.).
  8. ↑ What is the Fediverse? Opportunities and Challenges [online], Mondo Staffing Agency [dostęp 2024-04-28] [zarchiwizowane z adresu 2024-04-28]  (ang.).
  9. ↑ Co łączy Mastodona z e-mailem? - Mastodon Poradnik [online], mastodon-poradnik.pl [dostęp 2024-04-24] .
  10. ↑ Home | kbin.pub - Fediverse of content [online] [dostęp 2024-04-28]  (pol. • ang.).
  11. ↑ Co jeśli nie Facebook, Instagram i reszta? Fediverse! [online], Fundacja Internet. Czas działać!, 5 sierpnia 2022 [dostęp 2024-04-29] [zarchiwizowane z adresu 2024-04-29]  (pol.).
  12. ↑ Laconica is now StatusNet « StatusNet – Open Source microblogging service [online], web.archive.org, 31 sierpnia 2009 [dostęp 2024-04-29] [zarchiwizowane z adresu 2009-08-31] .
  13. ↑ MattM. Lee MattM., GNU social [online], Free Software Foundation, 8 czerwca 2013 [zarchiwizowane z adresu 2013-08-22]  (ang.).
  14. ↑ a b EvanE. Prodromou EvanE., Understanding OStatus [online], 7 marca 2010 [zarchiwizowane z adresu 2011-12-26]  (ang.).
  15. ↑ SeanS. Tilley SeanS., A quick guide to The Free Network [online], We Distribute, 24 września 2017 [dostęp 2024-05-03]  (ang.).
  16. ↑ SocialhomeS. HQ SocialhomeS., Federation Socialhome federates using the #Activi… [online], Socialhome [dostęp 2024-05-03]  (ang.).
  17. ↑ StatusNet, Identi.ca, and transitioning to pump.io [LWN.net] [online], lwn.net [dostęp 2024-05-02] [zarchiwizowane z adresu 2024-04-01]  (ang.).
  18. ↑ BryanB. Behrenshausen BryanB., pump.io: the decentralized social network that's really fun | Opensource.com [online], opensource.com [dostęp 2024-05-02]  (ang.).
  19. ↑ Social networking built into the Web? W3C gives it a go [online], CNET [dostęp 2024-05-02] [zarchiwizowane z adresu 2024-05-02]  (ang.).
  20. ↑ Commits · pump-io/pump.io [online], GitHub [dostęp 2024-05-02]  (ang.).
  21. ↑ Sandstorm And The Social Web [online], web.archive.org, 30 października 2020 [dostęp 2024-05-02] [zarchiwizowane z adresu 2020-10-30] .
  22. ↑ Victory for libre networks: ActivityPub is now a W3C recommended standard — Free Software Foundation — Working together for free software [online], www.fsf.org [dostęp 2024-04-29] .
  23. ↑ Pleroma Encyclical: ActivityPub [online], blog.soykaf.com, 10 lutego 2018 [dostęp 2024-05-01]  (ang.).
  24. ↑ Remove OStatus-related code · Issue #10740 · mastodon/mastodon [online], GitHub [dostęp 2024-04-29]  (ang.).
  25. ↑ Mastodon 3.0 [online], Mastodon Blog, 11 października 2019 [dostęp 2024-04-29] .
  26. ↑ diaspora* federation protocol [online], diaspora.github.io [dostęp 2024-05-02] .
  27. ↑ Bridging ActivityPub with Kazarma [online], archive.fosdem.org [dostęp 2024-05-03]  (ang.).
  28. ↑ Kazarma – Technostructures [online] [dostęp 2024-05-03]  (ang.).
  29. ↑ Bluesky: An Open Social Web [online], Bluesky [dostęp 2024-04-24]  (ang.).
  30. ↑ Mastodon vs Nostr [online], nostr.com [dostęp 2024-04-24] .
  31. ↑ a b c Building ActivityPub [online], Building ActivityPub [dostęp 2024-04-28]  (ang.).
  32. ↑ a b c About Write Freely [online], writefreely.org [dostęp 2022-12-14] .
  33. ↑ a b Engage a Wider Audience With ActivityPub on WordPress.com [online], WordPress.com News, 11 października 2023 [dostęp 2024-04-28]  (ang.).
  34. ↑ a b Pomoc: Member_guide [online], hubzilla.org [dostęp 2022-12-14] .
  35. ↑ Files · master · hubzilla / addons · GitLab [online], GitLab [dostęp 2022-12-14]  (ang.).
  36. ↑ Kbin, kbin-core [online], Codeberg.org [dostęp 2024-04-21]  (pol.).
  37. ↑ a b Lemmy and Kbin: The Best Reddit Alternatives? [online], PCMAG [dostęp 2024-05-03]  (ang.).
  38. ↑ Commits · LemmyNet/lemmy [online], GitHub [dostęp 2024-05-03]  (ang.).
  39. ↑ ActivityPub – Mastodon documentation [online], docs.joinmastodon.org [dostęp 2022-12-14]  (ang.).
  40. ↑ Release v3.0.0 · mastodon/mastodon [online], GitHub [dostęp 2022-12-14]  (ang.).
  41. ↑ Pixelfed – Decentralized social media [online], Pixelfed [dostęp 2022-12-14]  (ang.).
  42. ↑ The Big Pleroma and Fediverse FAQ Part 1 – Beginner Questions [online], pleroma.social [dostęp 2022-12-14]  (ang.).
  43. ↑ ostatus removal (!1854) · Merge requests · Pleroma / pleroma · GitLab [online], GitLab [dostęp 2022-12-14]  (ang.).
  44. ↑ SarahS. Perez SarahS., Tumblr to add support for ActivityPub, the social protocol powering Mastodon and other apps [online], TechCrunch, 21 listopada 2022 [dostęp 2022-12-14]  (ang.).
  45. ↑ EmmaE. Roth EmmaE., Threads’ fediverse beta opens to share your posts on Mastodon, too [online], The Verge, 21 marca 2024 [dostęp 2024-04-21]  (ang.).
  46. ↑ MatthiasM. Pfefferle MatthiasM., ActivityPub [online], WordPress.org [dostęp 2022-12-14]  (ang.).
  47. ↑ MatthiasM. Pfefferle MatthiasM., OStatus [online], WordPress.org [dostęp 2022-12-14]  (ang.).
  48. ↑ NLnet; Lemmy [online], nlnet.nl [dostęp 2023-07-06] .
  49. ↑ Aktualności - UODO [online], uodo.gov.pl [dostęp 2024-04-29]  (pol.).
  50. ↑ Redakcja, Jesteśmy na Mastodonie i Was też zapraszamy! [online], Sieć Obywatelska Watchdog, 4 marca 2024 [dostęp 2024-04-29]  (pol.).
  51. ↑ Gab is decentralizing, raising $10 million in Series A powered by bitcoin [online], Yahoo Finance, 11 lipca 2019 [dostęp 2024-04-29]  (ang.).
  52. ↑ Decentralized Social Networks vs. The Trolls [online], SocialHub, 30 września 2020 [dostęp 2024-04-29]  (ang.).
  53. ↑ Michael J.M.J. Tsai Michael J.M.J., Michael Tsai - Blog - Gab Will Become a Mastodon Fork [online] [dostęp 2024-04-29]  (ang.).
  54. ↑ Gab switches to Mastodon's code [online], Mastodon Blog, 4 lipca 2019 [dostęp 2024-04-29] .
  55. ↑ AdiA. Robertson AdiA., How the biggest decentralized social network is dealing with its Nazi problem [online], The Verge, 12 lipca 2019 [dostęp 2024-04-29]  (ang.).
  56. ↑ Gab quietly dumps experiment with decentralisation: just another Web 2.0 site now [online], PeakD [dostęp 2024-04-29]  (ang.).
  57. ↑ FaizF. Siddiqui FaizF., ElizabethE. Dwoskin ElizabethE., Elon Musk acquires Twitter and fires top executives, „The Washington Post”, 28 października 2022, ISSN 0190-8286 [dostęp 2024-04-21]  (ang.).
  58. ↑ PolsatP. News PolsatP., Elon Musk przejął Twittera. Zaczął od zwolnień - Polsat News [online], polsatnews.pl, 28 października 2022 [dostęp 2024-05-02]  (pol.).
  59. ↑ Instagram Announces New Text App | Instagram Blog [online], about.instagram.com [dostęp 2024-04-21]  (ang.).
  60. ↑ SarahS. Perez SarahS., Tumblr to add support for ActivityPub, the social protocol powering Mastodon and other apps [online], TechCrunch, 21 listopada 2022 [dostęp 2024-04-21]  (ang.).
  61. ↑ MikeM. McCue MikeM., Flipboard Begins to Federate [online], Flipboard, 18 grudnia 2023 [dostęp 2024-04-21]  (ang.).
  62. ↑ SarahS. Perez SarahS., Tumblr's 'fediverse' integration is still being worked on, says owner and Automattic CEO Matt Mullenweg [online], TechCrunch, 11 grudnia 2023 [dostęp 2024-04-29]  (ang.).
  63. ↑ 🖤 ANTI-META FEDI PACT 🖤 [online], fedipact.online [dostęp 2024-04-24] .
  64. ↑ #Fedipact - The instances blocking Zuckerberg's Threads.net [online], fedipact.veganism.social [dostęp 2024-04-24]  (ang.).
  65. ↑ SeanS. Tilley SeanS., FediPact is an Organized Effort to Block Meta's ActivityPub Platform [online], We Distribute, 20 czerwca 2023 [dostęp 2024-04-24]  (ang.).
  66. ↑ GregoryG. Barber GregoryG., Meta’s Threads Could Make—or Break—the Fediverse, „Wired”, ISSN 1059-1028 [dostęp 2024-04-24]  (ang.).
  67. ↑ Report – Unsafe: Meta Fails to Moderate Extreme Anti-trans Hate Across Facebook, Instagram, and Threads | GLAAD [online], glaad.org, 25 marca 2024 [dostęp 2024-04-24]  (ang.).
  68. ↑ EthanE. Collier EthanE., Meta is still allowing misinformation and hate speech to proliferate on Threads [online], Media Matters for America, 21 lipca 2023 [dostęp 2024-04-24]  (ang.).
  69. ↑ Lukas Rosenstock's Blog [online], lukasrosenstock.net [dostęp 2024-04-24] .
  70. ↑ How Threads will integrate with the Fediverse – plasticbag.org [online], 12 stycznia 2024 [dostęp 2024-04-29]  (ang.).
  71. ↑ @zuck • We're making progress integrating Threads into the fediverse and launching a beta in a few countr... • Threads [online], web.archive.org, 4 kwietnia 2024 [dostęp 2024-04-29] [zarchiwizowane z adresu 2024-04-04] .
  72. ↑ EmmaE. Roth EmmaE., Threads’ fediverse beta opens to share your posts on Mastodon, too [online], The Verge, 21 marca 2024 [dostęp 2024-04-29]  (ang.).
  73. ↑ WesW. Davis WesW., President Biden is now posting into the fediverse [online], The Verge, 2 kwietnia 2024 [dostęp 2024-04-29]  (ang.).
  74. ↑ CorbinC. Davenport CorbinC., Tumblr and Flickr Might Join Mastodon's "Fediverse" Network [online], How-To Geek, 25 listopada 2022 [dostęp 2024-04-28]  (ang.).
  75. ↑ Flickr: The Help Forum: ActivityPub/Mastodon support status [online], www.flickr.com [dostęp 2024-04-28] .
  76. ↑ ActivityPub | Minds Docs [online], developers.minds.com, 29 sierpnia 2023 [dostęp 2024-04-29]  (ang.).
  77. ↑ Release v0.1 · writefreely/writefreely [online], GitHub [dostęp 2024-05-02]  (ang.).
  78. ↑ ActivityPub [online], Drupal.org, 23 lutego 2019 [dostęp 2024-05-03]  (ang.).
  79. ↑ Making the Social Web a Better Place: ActivityPub for WordPress Joins the Automattic Family [online], WordPress.com News, 17 marca 2023 [dostęp 2024-04-28]  (ang.).
  80. ↑ NilayN. Patel NilayN., Newsletter platform Ghost adopts ActivityPub to ‘bring back the open web’ [online], The Verge, 22 kwietnia 2024 [dostęp 2024-04-28]  (ang.).
  81. ↑ Federate over ActivityPub [online], Ghost Forum, 13 lipca 2018 [dostęp 2024-04-28]  (ang.).

Linki zewnętrzne

  • Fediverse.pl - polski serwis informacyjny o Fediwersum