Hulda Garborg

Hulda Garborg

Karen Hulda Garborg z Bergersenów

Data i miejsce urodzenia	22 lutego 1862 Stange
Data i miejsce śmierci	5 listopada 1934 Asker
Zawód, zajęcie	pisarka, poetka, tancerka, instruktorka teatralna
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Karen Hulda Garborg z Bergersenów (ur. 22 lutego 1862 w Stange, zm. 5 listopada 1934 w Asker^[1]) – norweska pisarka, prozaiczka, dramatopisarka, poetka, tancerka ludowa i instruktorka teatralna; najbardziej znana z popularyzacji bunad, czyli norweskiego stroju narodowego^[2]; nazywana Matką Norwegii; jedna z pierwszych feministek i polityczek w Norwegii^[3]; żona Arne Garborga^[4].

Życiorys

Rodzina

Urodziła się na farmie Såstad w Stange w Hedmarku w rodzinie prawnika Christiana Frederika Bergersena (1829–1873) i Marie Petrine Olsen (1835–1888)^[4]. Miała dwie starsze siostry, Martę i Sophie. W 1864, po bankructwie ojca rodzice rozwiedli się. Hulda przeniosła się z matką do Hamar. W szkole dla dziewcząt Gløersen jedna z nauczycielek rozbudziła jej zainteresowanie kulturą narodową Norwegii. Kiedy Hulda miała 12 lat, rodzina przeniosła się do Christianii^[4].

Hulda uczyła się w szkole dla dziewcząt. W wieku 17 lat zaczęła pracować w sklepie Braci Dobloug w Kristanii, pomagając matce, krawcowej, utrzymać rodzinę. Angażowała się w ruch radykalnej robotniczej młodzieży. Na zajęciach wieczorowych uczyła się nynorsk. Grała w amatorskim teatrze^[5].

W 1887 poślubiła pisarza Arne Garborga. Przeprowadzili się do Tynset w Østerdalen, gdzie przez 9 lat małżonkowie mieszkali w niewielkim domku na małej farmie „Kolbotnen” niedaleko jeziora Savalen. W 1888 urodziła syna Arne Olausa Fjørtofta^[4], zwanego też Tuften^[6]. Często odwiedzali Kristianię. Dłużej zatrzymali się w Dießen am Ammersee, Fürstenfeldbruck i Berlinie w Niemczech, jedną zimę spędzili w Paryżu. W 1896 opuścili Tynset i przenieśli się do Stokke. W 1897 przeprowadzili się do Labraaten w Hvalstad, gdzie zostali do końca życia. Arne Garborg zbudował letnią rezydencję Knudaheio w Time. Dom stał się miejscem spotkań pisarzy i działaczy społecznych^[5].

W 1913 odbyła podróż do USA^[4].

W działalności na różnych polach wspierali ją m.in. mąż, malarka Harriet Backer, dziennikarka Fernarda Nissen i pisarka Amalie Skram^[4].

Arne i Hulda Garborgowie zostali pochowani w Knudaheio^[4].

Działalność zawodowa i społeczna

Hulda Garborg był pionierką w kultywowaniu, badaniu i ratowaniu norweskiego teatru i tańca ludowego, dbała o norweskie tradycje kulinarne i popularyzację tradycyjnego stroju tradycja bunad. Wypowiadała się na temat kultury ludowej, jej zaniku, rozkładu i niebezpieczeństw, które niosło za sobą zacofanie, brak edukacji itp. Działała na rzecz praw kobiet, choć też ceniła tradycyjne zajęcia kobiet w gospodarstwach domowych^[4].

Wygłaszała referaty, pisała artykuły w magazynach i gazetach, m.in. „Syn og Segn”, „Edda”, „Samtiden”, „Den 17de Mai”, „Dagbladet” i „Verdens Gang”.

O tradycyjnej kuchni pisała m.in. założonym przez męża czasopiśmie „Den 17de Mai”, a artykuły finalnie trafiły do książki Heimestell (1899).

Jej pierwsza powieść Et frit forhold została wydana anonimowo w 1892, zaś powieść Eli w 1915, 3 lata po wydaniu, została przetłumaczona na język niderlandzki, a na szwedzki w 1916. Napisała też następujące powieści: Mot Solen (1915), Gaaden. Po Præstedatteren Else Marie Lindes Optegnelser (1916), Mens dansen gaar (1920), I huldreskog (1922), Naar heggen blomstrer (1923), Grågubben (1925), Trollheimen (1927), Helenes historie (1929) i Hildring (1931). Wydała zbiory poezji Kornmoe (1930) i Symra (1934).

Napisała sztukę Mødre (1895), którą wystawiono w Christiania Theatre, komedie Rationelt Fjøsstell (1896), wystawianą w Christiania Theatre i w Bergen, Hos Lindelands (1899) i Noahs Ark (1899) oraz dramaty Sovande sorg (1900), Liti Kersti (1903), Sigmund Bresteson (1908), Under Bodhitræet (1911) i Den store Freden (1919; w USA wydana jako Hiawatha’s Vision, 1927). Anonimowo opublikowała sztukę Edderkoppen (1904), wystawioną w Nationaltheatret.

Zredagowała pamiętniki męża Arne Garborga, które ukazały się po jego śmierci. Jej dziennik ukazał się we fragmentach w 1962 jako Dagbok 1903–1914.

W 1899 założyła Det norske spellaget, amatorską grupę organizującą występy teatralne. Była jej prezeską^[6]. Grupa przekształciła się w Det Norske Teatret (Teatr Norweski), którego Hulda Garborg był współzałożycielką^[7]. Pod okiem Huldy uczyła się m.in. Klara Semb. W 1903 Hulda opublikowała śpiewnik Norske folkevisor. W tym samym roku wydała książkę Song-Dansen i Nord-Landi, a w 1913 Norske dansevisur. Tradycji norweskiego stroju narodowego (bunad) poświęciła książkę Norsk klædebunad (1903). Studiowała pieśni ludowe i pieśni na Wyspach Owczych. Była instruktorką tańca ludowego, prowadziła warsztaty^[1].

Książki jej autorstwa – Kvinden skabt af Manden (Kobieta stworzona przez mężczyznę, 1904) i Fru Evas Dagbog (1905) – spowodowały w Norwegii debatę na temat praw kobiet.

Łącznie opublikowała ponad 40 książek. Pisała zarówno w języku nynorskim, jak i bokmål^[5]. Krytykowała nowoczesną, uprzemysłowioną cywilizację miejską, podkreślała wartość przyrody i tradycji, głosiła pochwałę życia na wsi^[1]. W jej twórczości teatralnej i pisarskiej widać wpływy buddyzmu, Henrika Ibsena, Jeana-Jacquesa Rousseau, Piotra Kropotkina i Lwa Tołstoja^[4].

Hulda Garborg uczestniczyła w życiu politycznym. W radzie miasta Asker reprezentowała Partię Lewicy Liberalnej. Zasiadała w niej jako radna, potem była przewodniczącą^[4].

W 1932 została mianowana damą I klasy Królewskiego Norweskiego Orderu św. Olafa^[4].

W 2009 w Fallbrook w Kalifornii (USA) powstał Domek Huldy Galborg, miejsce dla kobiet chcących kultywować swoje skandynawskie dziedzictwo^[8].

Galeria

• 
  Hulda Bergersen i Tora Svendby, 1878
• 
  Hulda Bergersen w młodości
• 
  Hulda Garborg
• 
  Hulda Garborg w bunad
• 
  Hulda Garborg w bunad
• 
  Hulda Garborg, 1912
• 
  Hulda Garborg
• 
  Hulda Garborg podczas pracy, 1924
• 
  Hulda Garborg podczas pracy, 1924
• 
  Hulda Garborg
• 
  Hulda Garborg w bunad
• 
  Arne i Hulda Garborgowie ok. 1890
• 
  Rodzina Garborgów ok. 1890
• 
  Rodzina Garborgów
• 
  Arne i Hulda Garborgowie, 1910
• 
  Arne i Hulda Garborgowie
• 
  Hulda i Arne Garborgowie w jadalni domu w Kolboth, obraz autorstwa Harriet Becker
• 
  Okładka jednej z książek Huldy Garborg

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Kobieta dzieło mężczyzny (wyd. 1907) w bibliotece Polona