Kościół św. Franciszka Ksawerego w Piotrkowie Trybunalskim

Kościół
św. Franciszka Ksawerego
w Piotrkowie Trybunalskim
Sanktuarium MB Trybunalskiej
180-IX-26 z dnia 24.07.1948 r.
oraz 207 z 04.09.1967 r.[1]
Kościół rektoralny
ilustracja
Państwo

 Polska

Miejscowość

Piotrków Trybunalski

Adres

ul. Pijarska 2

Wyznanie

katolickie

Kościół

rzymskokatolicki

Parafia

św. Jakuba Apostoła w Piotrkowie Trybunalskim

Wezwanie

św. Franciszka Ksawerego

Przedmioty szczególnego kultu
Cudowne wizerunki

Matka Boża Trybunalska

Historia
Data rozpoczęcia budowy

1701

Data zakończenia budowy

1727

Dane świątyni
Styl

barok

Architekt

J. I. Delamars

Wieża kościelna
• liczba wież


2

Liczba naw

1

Organy
• liczba głosów
• liczba manuałów


25
2

Położenie na mapie Starego Miasta w Piotrkowie Trybunalskim
Mapa konturowa Starego Miasta w Piotrkowie Trybunalskim, na dole znajduje się punkt z opisem „Kościół św. Franciszka Ksawerego”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, w centrum znajduje się punkt z opisem „Kościół św. Franciszka Ksawerego”
Położenie na mapie województwa łódzkiego
Mapa konturowa województwa łódzkiego, blisko centrum po prawej na dole znajduje się punkt z opisem „Kościół św. Franciszka Ksawerego”
Położenie na mapie Piotrkowa Trybunalskiego
Mapa konturowa Piotrkowa Trybunalskiego, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Kościół św. Franciszka Ksawerego”
Ziemia51°24′26,07″N 19°41′46,98″E/51,407242 19,696383
Multimedia w Wikimedia Commons

Kościół św. Franciszka Ksawerego w Piotrkowie Trybunalskim – rzymskokatolicki kościół rektoralny znajdujący się na terenie parafii św. Jakuba Apostoła w Piotrkowie Trybunalskim, sanktuarium Matki Bożej Trybunalskiej.

Historia

Jezuici przybyli do Piotrkowa 1677 i początkowo dysponowali jedynie drewnianą kaplicą[2]. Kamień węgielny pod budowę kościoła poświęcono w 1695, jednak z powodu trudności prace budowlane rozpoczęto w 1701[2]. Kościół ukończono i konsekrowano w 1727[2]. W 1731 kościół został zniszczony przez pożar, zaś w 1734 miała miejsce jego ponowna konsekracja[2]. W 1773 miała miejsca kasacja zakonu, w wyniku której jezuici opuścili świątynię[2]. W 1788 świątynię objęli pijarzy, którzy przenieśli z własnego zespołu klasztornego przy ul. Rwańskiej, zniszczonego w czasie pożaru w 1786[3]. W 1864 skasowany został zakon pijarów, a tym samym usunięci zostali ze świątyni[4]. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę kościołem w latach 1918–1927 ponownie zarządzali jezuici[2]. Następnie do 1945 świątynię objęli księża diecezjalni[2]. Ostatecznie jezuici powrócili do kościoła w 1945[2].

Architektura

Kościół św. Franciszka Ksawerego jest najcenniejszym pod względem artystycznym zabytkiem architektonicznym Piotrkowa.

Świątynia harmonijnie łączy cechy baroku i rokoka, architekturę z barokową i rokokową rzeźbą, malarstwem i wyposażeniem wnętrza. Autorem projektu budowli był architekt J. I. Delamars[5]. Kościół jest budowlą zasadniczo jednonawową, zakończoną półkolistym prezbiterium, ale posiada trzy pary kaplic otwartych arkadami do nawy głównej. Sklepienie nawy głównej - kolebkowe z lunetami,zaś kaplic - krzyżowe. Bryła kościoła zamyka kompozycyjnie ulicę Konarskiego, biegnącą od Rynku Trybunalskiego[6].

Wnętrze kościoła jest bogato zdobione, szczególnie zasługuje na uwagę barokowa polichromia Andrzeja Ahorna i Jana Raynera oraz bogato złocone ołtarze. Wyposażenie wnętrza zostało wykonane przez snycerzy i rzeźbiarzy jezuickich: Ignacego Bartscha ze Śląska, Ferdynanda Kiltza, Wolfganga Wimmera, Mateusza Makowskiego[5]. W 1796 przeniesiono do kościoła barokową ambonę z dawnego kościoła pijarów, przeznaczonego na kościół ewangelicki[7].

W kościele w ołtarzu głównym znajduje się od 1829 obraz Matki Bożej Trybunalskiej, patronki polskich parlamentarzystów[8]. Ołtarze boczne noszą wezwana: św. Iwona, św. Ignacego Loyoli, św. Stanisława Kostki, Matki Boskiej Łaskawej, Serca Jezusowego, św. Barbary[7].

Galeria

  • Historyczne widoki kościoła
  • Kościół i klasztor na grafice z początku XIX w.
    Kościół i klasztor na grafice z początku XIX w.
  • Kościół i kolegium od strony Krakowskiego Przedmieścia, 1870
    Kościół i kolegium od strony Krakowskiego Przedmieścia, 1870
  • Widok kościoła od Rynku i ul. Konarskiego, 1870.
    Widok kościoła od Rynku i ul. Konarskiego, 1870.
  • Wnętrze kościoła w 1870.
    Wnętrze kościoła w 1870.
  • Zdjęcie kościoła i kolegium sprzed 1870
    Zdjęcie kościoła i kolegium sprzed 1870
  • Wygląd zewnętrzny
  • Widok z Rynku Trybunalskiego
    Widok z Rynku Trybunalskiego
  • Widok z prawej od ul. Pijarskiej
    Widok z prawej od ul. Pijarskiej
  • Widok z lewej od ul. Pijarskiej
    Widok z lewej od ul. Pijarskiej
  • Wnętrza
  • Widok w stronę ołtarza głównego
    Widok w stronę ołtarza głównego
  • Ołtarz główny
    Ołtarz główny
  • Ołtarz boczny Serca Jezusowego
    Ołtarz boczny Serca Jezusowego
  • Ambona
    Ambona
  • Zdobienia nawy głównej
    Zdobienia nawy głównej
  • Freski na sklepieniu
    Freski na sklepieniu
  • Obraz Matki Bożej Trybunalskiej
    Obraz Matki Bożej Trybunalskiej

Przypisy

  1. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo łódzkie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 31 marca 2024 [dostęp 2013-03-06] .
  2. ↑ a b c d e f g h Historia kościoła p.w. św. Franciszka Ksawerego. Sanktuarium Matki Bożej Trybunalskiej. [dostęp 2019-12-05].
  3. ↑ Witanowski 1923 ↓, s. 31–32.
  4. ↑ Witanowski 1923 ↓, s. 51.
  5. ↑ a b Gminny program opieki nad zabytkami 2014 ↓, s. 21.
  6. ↑ Gminny program opieki nad zabytkami 2014 ↓, s. 17.
  7. ↑ a b Gminny program opieki nad zabytkami 2014 ↓, s. 46.
  8. ↑ Gminny program opieki nad zabytkami 2014 ↓, s. 21, 46.

Bibliografia

  • Gminny program opieki nad zabytkami gminy miasta Piotrków Trybunalski na lata 2015–2018, Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego, 2014 .
  • Piotrków Trybunalski: plan miasta. Polskie Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych im. E. Romera, Warszawa-Wrocław 1993.
  • Łukasz M. Sadowski. Piotrków Trybunalski : miasto królewskie i miasto gubernialne. „Sztuka Europy Wschodniej”. 1, s. 269-277, 2013. 
  • Michał Rawita Witanowski: Przewodnik po Piotrkowie Trybunalskim (z planem miasta). Piotrków: Wydawnictwo Oddziału Piotrkowskiego Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego, 1923.