Kopernik (pierwiastek)

Kopernik
roentgen ← kopernik → nihon
Hg
↑
Cn
↓
Uhb
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
112
Cn
Ogólne informacje
Nazwa, symbol, l.a.

kopernik, Cn, 112
(łac. copernicium)

Grupa, okres, blok

12, 7, d

Właściwości metaliczne

metal przejściowy

Masa atomowa

[285][1][a]

Numer CAS

54084-26-3

Właściwości atomowe
Konfiguracja elektronowa

[Rn]5f146d107s2

Zapełnienie powłok

2, 8, 18, 32, 32, 18, 2
(wizualizacja powłok)

Najbardziej stabilne izotopy
izotop wyst. o.p.r. s.r. e.r. MeV p.r.
283Cn {syn.} 4 s ~80% α
~20% SF 		8,94 279Ds
283bCn {syn.} ~7 min SF
284Cn {syn.} 97 ms SF
285Cn {syn.} 29 s α 9,15 281Ds
285bCn {syn.} 8,9 min α 8,63 281bDs?
Niebezpieczeństwa
Globalnie zharmonizowany system
klasyfikacji i oznakowania chemikaliów
Wiarygodne źródła oznakowania tej substancji
według kryteriów GHS są niedostępne.
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku

Kopernik (Cn, łac. copernicium) – pierwiastek chemiczny z grupy metali przejściowych w układzie okresowym, o liczbie atomowej 112.

Nazwa

Nazwa pierwiastka została oficjalnie zatwierdzona przez IUPAC 19 lutego 2010 roku i pochodzi od nazwiska astronoma Mikołaja Kopernika[2]. Wcześniej stosowano tymczasową nazwę ununbi (symbol Uub), zgodnie z nomenklaturą IUPAC, a nieoficjalnie także „eka-rtęć” (eka-Hg), jako że pierwiastek ten w układzie okresowym znajduje się bezpośrednio pod rtęcią. Polska nazwa pierwiastka ustalona przez Polskie Towarzystwo Chemiczne brzmi „kopernik”[3].

Historia badań

Kopernik został po raz pierwszy uzyskany w laboratorium GSI w Darmstadt w Niemczech poprzez bombardowanie jonami cynku-70 ołowianej tarczy (tzw. „zimna” synteza, której nie należy mylić z zimną fuzją). Dokonał tego zespół naukowców, którym kierowali S. Hoffman, V. Ninov i F.P. Hessburger, w dniu 9 lutego 1996 roku[4]. Reakcja jądrowa, w której został otrzymany izotop 277Cn, ma postać:

20882Pb + 7030Zn → 278112Cn* → 277112Cn + n

W roku 2002 zespół Hoffmana poinformował o ponownym otrzymaniu koperniku[4]. W każdym z tych eksperymentów zaobserwowano jeden atom pierwiastka o czasie życia rzędu 1 s. Jednoznacznie zidentyfikowano go na podstawie łańcucha skorelowanych ze sobą rozpadów jądrowych (w tym przypadku sześciu rozpadów α) prowadzących do znanych wcześniej jąder. Interpretacja Hoffmana została potwierdzona dzięki syntezie koperniku z tych samych substratów przez japońską grupę naukowców K. Mority i współpracowników (2005, 2007)[4]. IUPAC oficjalnie uznała odkrycie niemieckich naukowców 10 czerwca 2009[5].

W późniejszych eksperymentach izotop 283Cn o czasie życia rzędu kilku do kilkuset sekund otrzymany został przez zespoły z Dubnej i GSI w wyniku bombardowania jonami 48Ca tarcz uranowych, plutonowych i kiurowych (tzw. „gorąca fuzja”)[4]. W eksperymencie w Dubnej korzystano z krzemowych detektorów promieniowania α opracowanych w Instytucie Technologii Elektronowej w Warszawie przez zespół badawczy kierowany przez Macieja Węgrzeckiego[6].

Otrzymanie koperniku w wyniku bombardowania tarczy wolframowej protonami o energiach rzędu wielu GeV, ogłoszone przez A. Marinova w roku 2003, zostało uznane za niepotwierdzone i wynikające prawdopodobnie z błędów aparaturowych. Rezultatów tych nie udało się powtórzyć w innych laboratoriach[4].

Właściwości

Obliczenia teoretyczne wskazują, że stabilny izotop koperniku byłby prawdopodobnie lotną cieczą o temperaturze topnienia ok. 10 °C i temperaturze wrzenia ok. 70 °C. Jego gęstość oszacowana została na 14,0 g/cm3, czyli jedynie niewiele więcej niż gęstość rtęci (13,5 g/cm3)[7].

Zobacz też

Uwagi

  1. ↑ Wartość w nawiasach klamrowych jest liczbą masową najtrwalszego izotopu tego pierwiastka, z uwagi na to, że nie posiada on trwałych izotopów, a tym samym niemożliwe jest wyznaczenie dla niego standardowej względnej masy atomowej. Bezwzględna masa atomowa tego izotopu wynosi: 285,17723 u (285
    Cn    ) (patrz: publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać Thomas Prohaska i inni, Standard atomic weights of the elements 2021 (IUPAC Technical Report), „Pure and Applied Chemistry”, 94 (5), 2021, s. 573–600, DOI: 10.1515/pac-2019-0603 (ang.)).

Przypisy

  1. ↑ ThomasT. Prohaska ThomasT. i inni, Standard atomic weights of the elements 2021 (IUPAC Technical Report), „Pure and Applied Chemistry”, 94 (5), 2021, s. 573–600, DOI: 10.1515/pac-2019-0603  (ang.).
  2. ↑ International Union of Pure and Applied Chemistry: Element 112 is Named Copernicium. 2010-02-20. [dostęp 2010-02-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-11-27)]. (ang.).
  3. ↑ Informacja w sprawie polskiej nazwy dla nowego pierwiastka Copernicium o liczbie atomowej 112. „Orbital”, s. 210, lipiec-październik 2010. Polskie Towarzystwo Chemiczne. [dostęp 2014-02-07]. (pol.). 
  4. ↑ a b c d e R.C. Barber, H.W. Gäggeler, P.J. Karol, H. Nakahara, E. Vardaci, E. Vogt. Discovery of the element with atomic number 112 (IUPAC Technical Report). „Pure Appl. Chem.”. 81 (7), s. 1331–1343, 2009. DOI: 10.1351/PAC-REP-08-03-05. (ang.). 
  5. ↑ A New Chemical Element in the Periodic Table. GSI, 2009-06-10. [dostęp 2010-04-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-08-23)].
  6. ↑ Opracowanie i uruchomienie produkcji doświadczalnej rodziny krzemowych detektorów chromatograficznych dla eksperymentów w dziedzinie chemii radiacyjnej. Instytut Technologii Elektronowej. [dostęp 2011-11-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-05-20)]. (pol.).
  7. ↑ Jan‐MichaelJ.‐M. Mewes Jan‐MichaelJ.‐M. i inni, Copernicium: A Relativistic Noble Liquid, „Angewandte Chemie International Edition”, 58 (50), 2019, s. 17964–17968, DOI: 10.1002/anie.201906966, PMID: 31596013, PMCID: PMC6916354  (ang.).
Zobacz wiadomości w Wikinews:
  • Nowy pierwiastek na cześć Kopernika
  • Niemieccy uczeni odkryli nowy pierwiastek
p • d • e
Układ okresowy pierwiastków
1 2   3[i] 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18
1 H   He
2 Li Be   B C N O F Ne
3 Na Mg   Al Si P S Cl Ar
4 K Ca   Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn Ga Ge As Se Br Kr
5 Rb Sr   Y Zr Nb Mo Tc Ru Rh Pd Ag Cd In Sn Sb Te I Xe
6 Cs Ba   La Ce Pr Nd Pm Sm Eu Gd Tb Dy Ho Er Tm Yb Lu Hf Ta W Re Os Ir Pt Au Hg Tl Pb Bi Po At Rn
7 Fr Ra   Ac Th Pa U Np Pu Am Cm Bk Cf Es Fm Md No Lr Rf Db Sg Bh Hs Mt Ds Rg Cn Nh Fl Mc Lv Ts Og
8 Uue Ubn ✱  
  ✱ Ubu Ubb Ubt Ubq Ubp Ubh Ubs ...[ii]  
Metale alkaliczne Metale ziem
alkalicznych 		Lantanowce Aktynowce Metale przejściowe Metale Półmetale Niemetale Halogeny Gazy szlachetne Właściwości
nieznane
  1. ↑ Alternatywnie do skandowców zalicza się często nie lutet i lorens, lecz lantan, aktyn oraz hipotetyczny unbiun.
  2. ↑ Budowa 8. okresu jest przedmiotem badań teoretycznych i dokładne umiejscowienie pierwiastków tego okresu w ramach układu okresowego jest niepewne.
  • Britannica: science/copernicium
  • NE.se: ununbium, copernicium
  • SNL: copernicium
  • Catalana: 0251476
  • DSDE: copernicium