Krotoszyńska Kolej Dojazdowa

Krotoszyńska Kolej Dojazdowa

Dane podstawowe
Zarządca	Stowarzyszenie Kolejowych Przewozów Lokalnych
Tabela SRJP	317 i 318
Długość	49,50 km
Rozstaw szyn	750 mm
Sieć trakcyjna	brak
Prędkość maksymalna	20 km/h
Czynna stacja Pleszew Miasto w 2019 roku
Historia
Lata budowy	1900-1901, 1905-1907 i 1946
Rok otwarcia	1900
Rok włączenia do PKP	1949
Rok zawieszenia ruchu	1986
Rok likwidacji	1991
Przebieg Legenda eksploatowana / istniejąca   zlikwidowana / rozebrana lub planowana kolej metro lub kolej lekka stacja kolejowa/stacja metra przystanek stacja bez ruchu pasażerskiego ładownia, posterunek ruchu itp przystanek częściowo używany koniec linii odcinek odcinek w tunelu odcinek na estakadzie wiadukt most tunel pod wodą zmiana kilometrażu granica państwowa / inna mijanka przejazd kolejowo-drogowy przeprawa promowa     odcinek zelektryfikowany   14 → Łodź Kaliska – Forst 0,000 Krotoszyn Wąskotorowy 0,880 Krotoszyn Stary 2,730 Nowy Folwark 4,860 Brzoza Wąskotorowa 6,160 Henryków Wielkopolski 7,440 Dzielice 10,450 Rozdrażew 12,560 Maciejew 16,640 Nowa Wieś Krotoszyńska 18,540 Wyki 20,410 Koźminiec 22,660 Izbiczno 25,590 Dobrzyca 27,640 Lutynia 31,000 rzeka Lutynia 31,060 Fabianów 272 → Poznań Główny 35,140 Pleszew Wąskotorowy 272 → Kluczbork 38,620 Pleszew Miasto 41,000 Pleszew Wschód 42,690 Lenartowice 46,000 Pacanowice 49,500 Broniszewice
Multimedia w Wikimedia Commons

Krotoszyn Wąskotor.

Pleszew Wąskotor.

Broniszewice

Linia kolejowa nr 317. Lokalizacja wybranych stacji kolejowych na terenie województwa wielkopolskiego

Krotoszyńska Kolej Dojazdowa – kolej wąskotorowa, w latach 1900–1986 łącząca Krotoszyn z Pleszewem, a od roku 2015 regularnie funkcjonująca na odcinku Pleszew Miasto–Pleszew Wąskotorowy jako Pleszewska Kolej Lokalna.

Historia

Budowa

Jej budowa przebiegała w trzech głównych etapach:

• pierwszy etap (dł. 25,59 km) – trasa Krotoszyn (stacja Krotoszyn Wąskotorowy) – Dobrzyca (stacja Dobrzyca) oddano do użytku 15 maja 1900 r.
• drugi etap (dł. 9,55 km) – trasa Dobrzyca (stacja Dobrzyca) – Kowalew (stacja Pleszew Wąskotorowy) oddano do użytku 10 lipca 1900 r.
• trzeci etap (dł. 3,48 km) – trasa Kowalew (stacja Pleszew Wąskotorowy) do Pleszew (stacja Pleszew Miasto) oddano do użytku 21 stycznia 1901 r^[1]. Początkowo odcinek ten był jedynie normalnotorowy, od 1906 roku dodano splot toru wąskiego^[2].

Szerokość toru Krotoszyńskiej Kolei Dojazdowej wynosiła 750 mm. Kolejka świadczyła usługi przewozowe zarówno pasażerskie, jak i towarowe.

Inicjatorem był ówczesny właściciel Dobrzycy i członek wydziału powiatowego hr. Zygmunt Czarnecki^[3]. Celem zmniejszenia kosztów budowy związanych w wykupem gruntów, trasa kolejki wytyczona została głównie wzdłuż dróg (25,55 km). Maksymalne nachylenie wynosiło 1:40 (2,5%), zaś najmniejszy promień łuku – 100 metrów. Maksymalną prędkość ustalono na 20 km/h na odcinku wąskotorowym. W roku 1944 dobudowano trasę łączącą Pleszew Miasto z Broniszewicami (dł. 10,88 km)^[a].

Stacja Pleszew Wąskotorowy położona była przy stacji na linii kolei normalnotorowej nr 272 Poznań Główny – Kluczbork, natomiast Krotoszyn Wąskotorowy przy linii nr 14 Łodź Kaliska – Forst.

Mimo że kolejka nosiła nazwę Krotoszyńskiej Kolei Dojazdowej, jej zarząd mieścił się w Pleszewie. Poza tym na stacjach Pleszew Miasto, Pleszew Wąskotorowy, Dobrzyca, Koźminiec i Rozdrażew wybudowano budynki stacyjne. Dodatkowo na stacjach w Pleszewie (Miasto), Dobrzycy, Nowej Wsi, Rozdrażewie i Krotoszynie zbudowano magazyny towarowe. Parowozownia i warsztaty znajdowały się w Dobrzycy i Krotoszynie. Decyzja o lokalizacji warsztatów wąskotorówki w Dobrzycy wynikała częściowo z przebiegu samej budowy, częściowo zaś była uzasadniona sposobem prowadzenia ruchu: Pierwszy poranny pociąg wyjeżdżał z Dobrzycy do Krotoszyna i miał skomunikowanie z pociągami kolei państwowych. Inna lokalizacja zaplecza wymagałaby podsyłania składów.

Stacje wodne zlokalizowano przy stacjach: Pleszew Miasto, Pleszew Wąskotorowy, Dobrzyca, Rozdrażew i Krotoszyn. Na wszystkich stacjach pojawiły się rampy, w Pleszewie Mieście, Pleszewie Wąskotorowym oraz w Krotoszynie dodatkowo wagi wagonowe. Uruchomiono również linię telefoniczną.

Lata powojenne i zawieszenie ruchu

W latach 1945–1947 linia zarządzana była przez samorząd powiatowy i zarząd państwowy. Od 1949 r. przeszła na własność PKP, a od 1 stycznia 1950 r. pod Wydział Kolei Wąskotorowych. Powołany został też terenowy Zarząd Krotoszyńskiej Kolei Dojazdowej z naczelnikiem zarządu na czele. W 1956 r. terenowe zarządy zlikwidowano, a w ich miejsce powołano jedną komórkę organizacyjną – Zarząd Kolei Dojazdowych w Poznaniu, pod którego władanie przeszła także krotoszyńska kolejka^[4]. U szczytu przewozów w 1973 roku między Pleszewem a Kowalewem kursowało 25 par pociągów, z czego 9 par jeździło do dalszych stacji^[2].

W 1978 r. PKP zamknęło linię Pleszew Wąskotorowy – Broniszewice o długości 14,36 km. Liczba pasażerów przewożona rocznie koleją spadała: z 645 tysięcy w 1981 do 373 tysięcy w 1985 roku^[2]. Ostatni skład kursujący na trasie Krotoszyn Wąskotorowy – Pleszew Miasto przejechał 12 stycznia 1986 r. Tym samym PKP zamknęła 38,6 km odcinek kolejki. Tory zostały rozebrane. W miejscu peronu na stacji Krotoszyn Wąskotorowy został ustawiony parowóz (Px48) z wagonikami jako pomnik i pamiątka po linii.

Z Krotoszyńskiej Kolei Dojazdowej czynny pozostał jedynie odcinek Pleszew Wąskotorowy – Pleszew Miasto. Przewozy pasażerskie wciąż spadały: z 206 900 w 1988 do 102 258 w 1992 i 45 606 pasażerów w 2000 roku. Malały również przewozy towarowe: z ponad 300 tysięcy ton pod koniec lat 80. do 192 tysięcy ton w 1990 i 78,4 tysiąca ton w 1992. Kolej przynosiła straty^[2]. Po 1992 roku przewozy towarowe zostały przejęte przez kolej normalnotorową^[2].

Kolej wąskotorowa przestała kursować 9 czerwca 2001^[2]. W ostatnim roku kursowania na trasie uruchamiano 6 par pociągów osobowych^[2]. Po likwidacji przewozów pasażerskich na linii były prowadzone jedynie przewozy towarowe PKP po torze normalnym (który z linią wąskotorową współdzielił jedną szynę)^[2].

Ponowne uruchomienie ruchu w XXI wieku

Po zawieszeniu ruchu, PKP przekazały zarząd majątkiem dawnej kolei dojazdowej gminie Pleszew. 30 czerwca 2006 r. Urząd Miasta i Gminy Pleszew podpisał ze Stowarzyszeniem Kolejowych Przewozów Lokalnych w Kaliszu umowę dotyczącą przywrócenia regularnych kursów kolei wąskotorowej na trasie Pleszew Wąskotorowy – Pleszew Miasto. Uruchomienie kolejki (jako Pleszewska Kolej Lokalna) planowano na 1 września, jednak z powodu złego stanu torów przesunięto je na 17 września. Następnego dnia uruchomiono regularne połączenie Pleszew Miasto – Pleszew Wąskotorowy, prowadzone wagonem motorowym MBxd2. Z powodu złego stanu taboru, połączenie zawieszono 27 marca 2007, po przewiezieniu 6123 osób^[2]. SKPL przejęło także od PKP Cargo obsługę ruchu towarowego^[2]. Na krótko przewozy pasażerskie przywrócono między majem a lipcem 2008, po czym uruchomiono je na dłużej 8 lutego 2010, zawieszając je ponownie w grudniu 2011 roku^[2].

4 maja 2015 r. wznowiono ruch na trasie Pleszew Miasto – Pleszew Wąskotorowy. Pleszewska Kolej Lokalna tym samym była w tym czasie jedyną w Polsce koleją wąskotorową prowadzącą regularny całoroczny ruch publiczny^[2]. W 2020 roku przewiozła 7,1 tys. pasażerów^[5]. W rozkładzie jazdy na rok 2023/2024 na trasie kursowały regularne pociągi pasażerskie, skomunikowane na stacji Pleszew Wąskotorowy z pociągami z Poznania i Ostrowa Wielkopolskiego zatrzymującymi się na stacji Pleszew (13 par pociągów w dni robocze, 7 par w soboty i 6 par w niedziele)^[6].

Galeria

• 
  Parowóz Px48 na stacji Krotoszyn Wąskotorowy
• 
  Budynek stacji Dobrzyca po zlikwidowanej KKD
• 
  Budynek stacji Pleszew Miasto KKD
• 
  Parowóz Px48 na bocznicy stacji Pleszew Miasto

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Grzegorz Rolewski Grzegorz: Pleszewska „skania”, „Świat Kolei” 11/2003.
• Malczewski Marek: Linia Broniszewice – Chocz, „Świat Kolei” 7/2003.
• Malczewski Marek: Koleje wąskotorowe przełomu wieków, „Świat Kolei” 11/2005.
• Matuszewski Maciej: Koleje wąskotorowe Wielkopolski 1886–1949, Poznań 1988.
• Pokropiński Bogdan: Wąskotorowe wagony motorowe typu 1Mw, „Świat Kolei” 5/2003.
• Pokropiński Bogdan: Przebudowa wagonów osobowych 1Aw na silnikowe, „Świat Kolei” 10/2003.
• Rudzki Piotr: Koleje wąskotorowe odchodzą w dal...: Krotoszyńska Kolej Wąskotorowa, „Koleje Małe i Duże” 6/2002.
• Śniatała Stanisław ks.: Dobrzyca – monografija historyczna., „Notatki Dobrzyckie” nr 25 grudnia 2002, Dobrzyca 2002.
• Zięba Henryk., Monografia Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych w Poznaniu, okres do roku 1945, Poznań 1989.

Linki zewnętrzne

• Archiwalny rozkład jazdy z 1985 roku
• Ogólnopolska Baza Kolejowa
• Rozkład jazdy (2015)
• Rozkład jazdy
• Materiały źródłowe do dziejów Pleszewa, Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa