Lamentacje Jeremiasza

Ten artykuł od 2019-01 wymaga zweryfikowania podanych informacji. Należy podać wiarygodne źródła w formie przypisów bibliograficznych. Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte. Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary) Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Lamentacje Jeremiasza, Treny Jeremiasza, Lamentacje, Księga Lamentacji, jedna z ksiąg Starego Testamentu, składa się z pięciu poematów, powstałych pod wpływem oblężenia i zagłady Jerozolimy w 587/586 r. przed Chr.

Tytuł księgi

W Biblii hebrajskiej księga ta wywodzi swoją nazwę od pierwszego jej słowa איכה ʾēḫā(h), Eicha) – („Ach!”, westchnienia, którego kontekstem jest doświadczenie żałoby. W tekście westchnienie to wraca jeszcze trzykrotnie^[1]. Starsza nazwa hebrajska to quinot (pieśni żałobne, lamentacja). Tytuł „Lamentacje” jest oddany w Wulgacie przez threni. W LXX - threnoi^[2].

Kanoniczność

Kanoniczność Lm nigdy nie była kwestionowana, jednak ich miejsce w kanonie różni się w dwóch głównych tradycjach. W tradycji hebr. księga jest umieszczona w trzeciej części w Pismach, w różnych miejscach, ostatecznie stanowiła część „pięciu zwojów”, czytanych podczas różnych żydowskich dni świątecznych. Tradycje gr. i łac. umieszczają ją w drugiej części - Prorocy - za Jr i często poprzedzają wzmianką: „I zdarzyło się, po tym jak Izrael został wzięty do niewoli, a Jerozolima pozostała pustkowiem, że Jeremiasz usiadł płacząc i wznosił lament nad Jerozolimą i mówił...”

Redakcja historyczna i autorstwo

W roku 587 siódmego lub dziesiątego dnia miesiąca Abib (lipiec - sierpień), Babilończycy zniszczyli Jerozolimę i jej świątynię oraz deportowali liczną grupę ludności, pozostawiając jedynie najbiedniejszych i najsłabszych. Lamentacje zostały napisane najprawdopodobniej w Palestynie, w odpowiedzi na kryzys polityczny, społeczny oraz religijny w starożytnym Izraelu. Ponieważ żałobny rytuał był po zniszczeniu świątyni nadal odprawiany w jej pobliżu, jest możliwe, że lamentacje takie zostały wykorzystane w Księdze Lamentacji.

Starożytna tradycja mówi że autorem Lamentacji jest prorok Jeremiasz; z tego powodu w sztuce zachodniej Jeremiasza nazywa się „płaczącym prorokiem”. Podstawą domniemania jego autorstwa może być uwaga z 2 Krn 35,25 o tym, że napisał on tren o śmierci Jozjasza. Inna tradycja milczy na temat autorstwa. Same poematy są anonimowe, choć istnieje domniemanie, że mamy do czynienia z więcej niż jednym autorem.

Budowa

Składa się z pięciu rozdziałów. Jest napisana bardzo kunsztownym stylem. Każdy wiersz rozdziału pierwszego, drugiego oraz czwartego rozpoczyna się kolejną literą (akrostych) alfabetu hebrajskiego (po 22 wiersze w rozdziale). W rozdziale trzecim kolejną literą alfabetu rozpoczynają się trzy następujące po sobie wiersze (w sumie 66).

Plan księgi

• (I) Żałość Syjonu (1, 1-22)
  • (A)Lament nad Syjonem (1, 1-11)
  • (B)Lament Syjonu (1, 12-22)
• (II) Dzień gniewu Jahwe (2, 1-22)
  • (A) Dzień gniewu Pańskiego (2, 1-10)
  • (B) Odpowiedź poety i Syjonu (2, 11-22)
• (III) Z głębokości wołam (3, 1-66)
  • (A) Samotność (3, 1-20)
  • (B) Wspominanie i rozmyślanie (3, 21-39)
  • (C) Skrucha (3, 40-66)
• (IV) Ponowne nawiedzenie miasta (4, 1-22)
  • (A) Rozpacz miasta (4, 1-16)
  • (B) Próżna ufność (4, 17-22)
• (V) Modlitwa ludu (5, 1-22)

Wykorzystanie Lm w liturgii i sztuce

Lamentacje Jeremiasza znalazły zastosowanie w liturgii Wielkiego Tygodnia. W Ciemnych Jutrzniach należą do śpiewanych czytań biblijnych (łac. lectiones tenebrarum, fr. leçons de ténèbres), po których – jak po każdym czytaniu – następuje responsorium. Od XV w. do tych tekstów powstawały liczne kompozycje wybitnych kompozytorów – lamentacje.

Teksty z Lamentacji Jeremiasza były też wykorzystywane przez kompozytorów współczesnych w kompozycjach innego charakteru, np.:

• Leonard Bernstein – Jeremiah Symphony (1944) z tekstem hebrajskim w ostatniej części^[3];
• Krzysztof Penderecki – Kadisz. Życie za życie. Łódzkim Abramkom, którzy chcieli żyć. Polakom, którzy ratowali Żydów – utwór napisany w 2009 r. na finał obchodów 65. rocznicy likwidacji Litzmannstadt Ghetto; obok innych tekstów wykorzystuje Lamentacje Jeremiasza.

Zobacz też

• Starożytny Izrael

Przypisy

Bibliografia

• Biblia Tysiąclecia wyd. V, Pallotinum, Poznań 2000.
• Słownik wiedzy biblijnej wyd. III, Vocatio, Warszawa 1999.
• Katolicki komentarz biblijny, Vocatio, Warszawa 2001.
• Leksykon biblijny, Vocatio, Warszawa 2001.

Linki zewnętrzne

Zobacz multimedia związane z tematem: Lamentacje Jeremiasza

• Lamentacje Jeremiasza w przekładzie Biblii Tysiąclecia
• Karpowicz-Zbińkowska: Lamentacje Jeremiaszowe
• Barbara Krawcowicz, Lamentacje Jeremiasza
• The Genre of the Lamentations

Zobacz w Wikiźródłach tekst Lamentacji Jeremiasza