Mężczyzna
Mężczyzna – dojrzały płciowo przedstawiciel gatunku Homo sapiens o płci męskiej[1]. Przed osiągnięciem dorosłości człowiek płci męskiej określany jest jako chłopiec[2]. Różnice w genotypie kobiety i mężczyzny determinują dymorfizm płciowy człowieka (→ chromosomy płci), gdyż zdecydowana większość mężczyzn ma chromosom X i chromosom Y[3][4][5]. U mężczyzn zazwyczaj również występuje wyższy poziom androgenów i niższy estrogenów. Wyjątek od tego stanowią niektórzy transpłciowi i interpłciowi mężczyźni[6][7].
Anatomia mężczyzny
- Zobacz też: Płeć człowieka.
Płeć człowieka determinowana jest w momencie zapłodnienia na podstawie materiału genetycznego znajdującego się wewnątrz plemnika. Jeśli plemnik noszący chromosom Y zapłodni komórkę jajową, potomstwem zazwyczaj będzie samiec (o chromosomach XY). Osoby, których anatomia lub struktura chromosomów jest różna od typowo męskiej i typowo żeńskiej, są określane jako osoby interpłciowe[8].
W przypadku mężczyzn, do pierwszorzędnych cech płciowych zalicza się penisa i jądra. Pierwszorzędne cechy płciowe to cechy, które są obecne przy urodzeniu i stanowią nieodłączną część procesu reprodukcyjnego. Do drugorzędnych cech płciowych, które są specyficzne dla mężczyzn, należą: włosy na twarzy, włosy na klatce piersiowej, szersze ramiona, powiększona krtań (tzw. jabłko Adama) i głos wyraźnie niższy od głosu dziecka lub kobiety[9][10][11]. Drugorzędne cechy płciowe są to cechy, które pojawiają się u ludzi w okresie dojrzewania[12][13].
U mężczyzn wartość wskaźnika długości palców 2D:4D jest zwykle niższa niż u kobiet[14][15].
Układ płciowy
- Główny artykuł: Męski układ płciowy.
Męski układ rozrodczy obejmuje zewnętrzne i wewnętrzne narządy płciowe. Męskie genitalia są zbudowane z penisa, męskiej cewki moczowej i moszny, podczas gdy męskie genitalia wewnętrzne składają się z jąder, prostaty, najądrza, pęcherzyka nasiennego, nasieniowodów, naczyń włosowatych, przewodu ejakulacyjnego i gruczołu bulwiastego[16].
Hormony płciowe
- Osobny artykuł: Androgeny.
Tożsamość płciowa i seksualność
Jako mężczyźni może identyfikować się niewielki odsetek osób, którym po urodzeniu przypisano płeć żeńską, są oni zazwyczaj określani jako transmężczyźni[17]. Z kolei niektóre osoby, którym w momencie urodzenia przypisano płeć męską, mogą identyfikować się jako kobiety (zazwyczaj określane jako transkobiety)[17]. Niektóre osoby, którym w momencie urodzenia przypisano płeć męską, mogą również identyfikować się jako niebinarne[17].
Męska seksualność i pociąg są zróżnicowane pomiędzy poszczególnymi osobami, a na zachowania seksualne mężczyzn może wpływać wiele czynników, w tym uwarunkowania ewolucyjne, osobowość, wychowanie i kultura. Chociaż większość mężczyzn ma orientację heteroseksualną, to jednak istotne mniejszości są homoseksualne lub biseksualne[18]. Niektórzy mężczyźni identyfikują się jako przeważnie hetero (ang. mostly straight lub heteroflexible)[19][20][21].
Różnice w psychice mężczyzny i kobiety
- Osobny artykuł: Różnice psychologiczne między płciami.
| Tę sekcję należy dopracować: od 2020-03 → usunąć/zweryfikować prawdopodobną twórczość własną, od 2020-03 → dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tej sekcji. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji. |
Różnice między mężczyzną a kobietą zmieniają się w czasie. Na przykład w zdolnościach matematycznych nie ma istotnych różnic między chłopcami a dziewczynkami do piętnastego roku życia. Powyżej tego wieku dziewczynki nieco lepiej rozwiązują proste zadania, jednak nie wykryto różnic w zadaniach bardziej złożonych. Jeśli porównywane są osoby (kobiety i mężczyźni) o wysokich zdolnościach ogólnych, to przewaga mężczyzn w uzdolnieniach matematycznych narasta. Okazało się także, że dawniej różnice w tych zdolnościach były znacznie większe niż dzisiaj[22]. Jednocześnie jednak okazuje się, że przekonania ludzi co do różnic w uzdolnieniach matematycznych mężczyzn i kobiet są znacznie większe niż rzeczywiste różnice w tych uzdolnieniach (stereotyp płci). Ponadto należy zauważyć, że różnice te nie dotyczą każdego mężczyzny w porównaniu z każdą kobietą, a jedynie wskazują na większy odsetek mężczyzn niż kobiet (lub odwrotnie) lepiej uzdolnionych w określonej dziedzinie. Dlatego zdarzają się kobiety wybitnie uzdolnione matematycznie oraz mężczyźni wybitnie uzdolnieni np. w sztukach plastycznych. Danych o różnicach między płciami dostarcza więc porównanie nie jednostek, a odsetek osób każdej z płci wykazujących określone zdolności.
Zdolności poznawcze
Mężczyźni w porównaniu z kobietami wypadają lepiej w: zdolnościach przestrzennych (rotacje umysłowe, wyobrażenie przestrzeni, spostrzeganie przestrzeni). Gorzej w zdolnościach werbalnych (produkowanie mowy, błędy ortograficzne, zdolności językowe).
Wiele zależy tu od wieku badanych, statystycznego zdefiniowania pojęcia „istotna różnica” oraz do określenia poszczególnych typów zdolności.
- Ta sekcja jest niekompletna. Jeśli możesz, rozbuduj ją.
Osobowość
Pod względem osobowości mężczyźni mają przewagę w: asertywności[23], samoocenie (małe różnice), zadowoleniu z własnego ciała.
- Ta sekcja jest niekompletna. Jeśli możesz, rozbuduj ją.
Motoryka i zachowanie
Mężczyźni uzyskują znacznie lepsze wyniki w: prędkości rzucanego obiektu, długości rzutu, skoku w dal, szybkości biegu, sile chwytu dłoni.
Teorie oparte na psychologii ewolucyjnej
Istnieje wiele dyskusji na temat różnic w psychice u statystycznego mężczyzny i statystycznej kobiety. Jeden z punktów widzenia wywodzi się psychologii ewolucyjnej (zobacz też: hipoteza łowiecka, hipoteza sawanny, hipoteza zbieracka, hipoteza czyszczenia), która zakłada, że różnice w rolach, jakie pełnili mężczyźni i kobiety w społecznościach pierwotnych, przyczyniły się do wykształcenia m.in. różnic płciowych.
Innym punktem widzenia jest podejście kulturowe, które zakłada, iż pozycje społeczne są narzucone w kulturze, w której wychowuje się chłopiec (zobacz: stereotyp płciowy). Społecznymi aspektami płci zajmuje się dziedzina gender studies. Jeszcze inne podejście mówi (teoria strukturalno-społeczna), że różnice w zachowaniach oraz cechach psychologicznych mężczyzn i kobiet mają swoje źródło w odmiennych rolach, jakie z konieczności pełnią zarówno kobiety (tylko kobieta może rodzić dzieci i karmić je piersią) i mężczyźni. Omówienie tych teorii zobacz: atrakcyjność fizyczna.
Przemoc wobec mężczyzn
- Osobny artykuł: Przemoc wobec mężczyzn.
Męskość
- Osobny artykuł: męskość.
Zobacz też
Zobacz hasło mężczyzna w Wikisłowniku |
Zobacz kolekcję cytatów o mężczyźnie w Wikicytatach |
Zobacz multimedia związane z tematem: Mężczyzna |
Przypisy
- ↑ n, mężczyzna - Wielki słownik języka polskiego PAN [online], wsjp.pl [dostęp 2023-03-20] (pol.).
- ↑ chłopiec - definicja, synonimy, przykłady użycia [online], sjp.pwn.pl [dostęp 2023-03-20] (pol.).
- ↑ Marek Maleszewski. Tajemnice płci. „Wiedza i Życie”. Nr 02/2012, s. 55, luty 2012 rok. Prószyński Media. ISSN 0137-8929.
- ↑ JeanJ. Weissenbach JeanJ. i inni, Human XX males with Y single-copy DNA fragments, „Nature”, 307 (5947), 1984, s. 172–173, DOI: 10.1038/307172a0, ISSN 1476-4687 [dostęp 2019-04-21] (ang.).
- ↑ JeanJ. Weissenbach JeanJ., Albert de laA. Chapelle Albert de laA., David C.D.C. Page David C.D.C., Chromosome Y-specific DNA in related human XX males, „Nature”, 315 (6016), 1985, s. 224–226, DOI: 10.1038/315224a0, ISSN 1476-4687 [dostęp 2019-04-21] (ang.).
- ↑ David AndrewD.A. Griffiths David AndrewD.A., Shifting syndromes: Sex chromosome variations and intersex classifications, „Social Studies of Science”, 48 (1), 2018, s. 125–148, DOI: 10.1177/0306312718757081, ISSN 0306-3127, PMID: 29424285, PMCID: PMC5808814 [dostęp 2022-07-10] .
- ↑ Gian‐PaoloG.‐P. Dotto Gian‐PaoloG.‐P., Gender and sex—time to bridge the gap, „EMBO Molecular Medicine”, 11 (5), 2019, e10668, DOI: 10.15252/emmm.201910668, ISSN 1757-4676, PMID: 30979711, PMCID: PMC6505576 [dostęp 2022-07-10] .
- ↑ Intersex Society of NorthI.S.N. America Intersex Society of NorthI.S.N., What is intersex? [online], isna.org [dostęp 2020-03-18] .
- ↑ Primary & Secondary Sexual Characteristics [online], sciencing.com [dostęp 2020-03-18] .
- ↑ Secondary sexual characteristics [online], TheFreeDictionary.com [dostęp 2020-03-18] .
- ↑ InternetI. Archive InternetI., The developing person through the life span, Worth Publishers, 2004, s. 349, ISBN 978-0-7167-5706-1 [dostęp 2020-03-18] .
- ↑ ShlomoS. Melmed ShlomoS. i inni, Williams Textbook of Endocrinology E-Book, Elsevier Health Sciences, 12 maja 2011, s. 1054, ISBN 978-1-4377-3600-7 [dostęp 2020-03-18] (ang.).
- ↑ Phillip E.P.E. Pack Phillip E.P.E., CliffsNotes AP biology, 5th edition, Boston: Houghton Mifflin Harcourt, 2017, s. 219, ISBN 0-544-78417-0, OCLC 967097512 [dostęp 2020-03-18] .
- ↑ Manning JT, Kilduff L, Cook C, Crewther B, Fink B. Digit Ratio (2D:4D): A Biomarker for Prenatal Sex Steroids and Adult Sex Steroids in Challenge Situations. „Frontiers in Endocrinology”. 5, s. 9, 2014. DOI: 10.3389/fendo.2014.00009. PMID: 24523714. PMCID: PMC3906590.
- ↑ Kim TB, Kim KH. Why Is Digit Ratio Correlated to Sports Performance?. „Journal of Exercise Rehabilitation”. 12 (6), s. 515–519, 2016. DOI: 10.12965/jer.1632862.431. PMID: 28119871. PMCID: PMC5227311.
- ↑ Definition of Male genitalia [online], MedicineNet [dostęp 2020-03-18] (ang.).
- ↑ a b c Deana F.D.F. Morrow Deana F.D.F., LoriL. Messinger LoriL., Sexual orientation and gender expression in social work practice. Working with gay, lesbian, bisexual, and transgender people, New York: Columbia University Press, 2006, ISBN 0-231-50186-2, OCLC 64274731 [dostęp 2020-03-18] .
- ↑ J. MichaelJ.M. Bailey J. MichaelJ.M. i inni, Sexual Orientation, Controversy, and Science, „Psychological Science in the Public Interest”, 17 (2), 2016, s. 45–101, DOI: 10.1177/1529100616637616, ISSN 1529-1006, PMID: 27113562 [dostęp 2020-03-18] (ang.).
- ↑ Why men’s sex lives are more complicated than you think [online], The Daily Dot, 30 stycznia 2015 [dostęp 2020-03-18] (ang.).
- ↑ Mostly Straight, Most of the Time [online], The Good Men Project, 18 września 2018 [dostęp 2020-03-18] (ang.).
- ↑ Ritch C.R.C. Savin-Williams Ritch C.R.C., Mostly Straight: Sexual Fluidity among Men, Harvard University Press, 13 listopada 2017, ISBN 978-0-674-98104-1 [dostęp 2020-03-18] (ang.).
- ↑ Feingold A. (1988) Cognitive gender differences are disappearing. American Psychologist, 104, 95-103.
- ↑ JudithJ. Worell JudithJ., Encyclopedia of Women and Gender, Two-Volume Set: Sex Similarities and Differences and the Impact of Society on Gender, Academic Press, 27 września 2001, ISBN 978-0-12-227245-5 [dostęp 2019-04-21] (ang.).
- p
- d
- e
- płeć
- gender
- tożsamość płciowa
- orientacja seksualna
- tożsamość seksualna
- orientacja romantyczna
Płeć biologiczna | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Zgodność tożsamości płciowej z płcią przypisaną przy narodzinach |
| ||||||
Tożsamości płciowe (gender) |
| ||||||
Orientacje i tożsamości seksualne |
| ||||||
Zobacz też |
|
- Britannica: topic/men
- Catalana: 0122074