Miazmatyczna teoria chorób

Ten artykuł od 2020-11 może zawierać twórczość własną lub niezweryfikowane informacje.

Pomóż Wikipedii poprawić artykuł na podstawie weryfikowalnych źródeł.
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Miazmatyczna teoria chorób – historyczny model patogenezy zapoczątkowany w średniowieczu i popularny przez stulecia wśród uczonych aż do XIX wieku, upatrujący przyczyny chorób epidemicznych w szkodliwym i zanieczyszczonym powietrzu, brudzie i odrażających zapachach. Według tej koncepcji zakażenia były wywoływane przez miazmaty, czyli wyziewy gnilnego powietrza pochodzące z wnętrzności ziemi i wdzierające się do ciała (tzw. morowe powietrze), związane z miejscami, w których występowało szczególnie wysokie narażenie na chorobę. Uważano, że miazmaty są powodem takich chorób jak: dżuma, cholera, malaria i czarna ospa, które przeistaczały się w pandemie, nękające ludzkość jeszcze w XIX wieku.

Leczenie w owych czasach polegało na upuszczaniu krwi, podawaniu na przemian środków napotnych i wymiotnych, zapobieganie zaś na paleniu w domach i na ulicach wonnych ziół, umieszczaniu ziół lub olejków w dziobach ptasich masek lekarskich strojów ochronnych podczas wizytowania pacjentów, wprowadzeniu kwarantanny, umieszczaniu chorych w izolatkach, okadzaniu przedmiotów, paleniu odzieży ochronnej.

Inne koncepcje wyjaśniające przyczyny chorób ludzkości w owych czasach to:

choroba jako kara za grzechy ludzkości (wyjaśnienie oferowane przez Kościół)^{[potrzebny przypis]}
choroba zawleczona przez „obcych”, np. Żydów (wyjaśnienie to często przyjmował anonimowy tłum, co prowadziło do pogromów)^{[potrzebny przypis]}
choroba przenoszona przez niewidzialne nasionka (teoria Fracastoro, opisana w pracy pt. De contagionibus et contagiosis morbis)^{[potrzebny przypis]}

Zwolennicy tej teorii łączyli pojawianie się chorób z przykrymi zapachami (ludzkich i zwierzęcych odchodów, śmieci oraz rozkładających się ciał) w dużych miastach. Uważali, że oczyszczenie powietrza ochroni ludzi przed chorobami i poprawi ich poziom życia. Przez pewien czas teoria miała wpływ na zarządzenia dotyczące zdrowia publicznego. Pod koniec XIX wieku teoria (choć błędna w założeniach) stała się impulsem do poprawy warunków sanitarnych w dużych miastach, polegającej na założeniu instalacji doprowadzającej bieżącą wodę do mieszkań i odprowadzającej nieczystości (tzw. „rewolucja sanitarna”). Zwolenniczką miazmatycznej teorii chorób była pionierka nowoczesnego pielęgniarstwa Florence Nightingale, która zaangażowała się w walkę o czyste, pełne powietrza i świeżo pachnące szpitale, tak aby pacjent oddychał powietrzem równie czystym jak na zewnątrz.

Miazmatyczna teoria chorób została obalona przez odkrycia Ludwika Pasteura, Josepha Listera, Roberta Kocha i Johna Snowa w drugiej połowie XIX wieku na rzecz teorii zakaźnej chorób^{[potrzebny przypis]}, według której choroby zakaźne są przenoszone z człowieka na człowieka poprzez czynniki zakaźne w bezpośrednim kontakcie z chorym lub za pośrednictwem wody, jedzenia czy powietrza. Nie wszyscy naukowcy w pełni zaakceptowali nową teorię roznoszenia chorób zakaźnych przez mikroby, np. William Farr i Max von Pettenkofer zgadzali się, że czynniki zakaźne odgrywają pewną rolę w powstawaniu chorób epidemicznych, ale nie zgadzali się z tym, że są ich główną przyczyną. Aby udowodnić swój pogląd, Von Pettenkofer wypił szklankę wody skażonej zarazkiem Vibrio cholerae. Von Pettenkofer został wyśmiany i oskarżony o wstrzymywanie postępu, jednak po pewnym czasie wrócono do jego argumentów, zwracając uwagę na kompleksowy charakter powstawania chorób. Konsekwencją odejścia od miazmatycznej teorii chorób było osłabienie zainteresowania dalszą poprawą warunków socjalno-bytowych społeczeństwa i wysiłków na rzecz poprawy zdrowia publicznego. Programy zdrowotne opracowane w świetle nowej, zakaźnej teorii chorób okazały się w dalszym obniżeniu zachorowalności na choroby zakaźne w krajach uprzemysłowionych mniej skuteczne, niż przypuszczano.^{[potrzebny przypis]}

Zobacz też

Linki zewnętrzne

Historia medycyny. ammaterialy.w.interia.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-07-11)]. Notatki z wykładów i ćwiczeń (pol.)
Maria Miller, Andrzej Zieliński Zdrowie publiczne – misja i nauka w „Przeglądzie epidemiologicznym” 2002;56:547-57
Choroby, objawy i leczenie. leczenie-objawy.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-05-10)]. O dżumie
Podróż śladem zarazy. tanie-loty.com.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-06-28)].
Słownik wyrazów obcych Władysława Kopalińskiego
Google Books M. Monir Madkour Tuberculosis (ang.)
Google Books Introduction the health care delivery (ang.)
Google Books Epidemiologic methods for the study of infectious diseases (ang.)
ncbi.nlm.nih.gov Kim Knowlton Urban history, urban health (ang.)
Miasms to microbs Miasma and its perceived connection with diseases (ang.)