Prawo podatkowe

Prawo podatkowe – ogół przepisów regulujących zasady powstawania, ustalania oraz wygasania zobowiązań podatkowych oraz obowiązki podatników, płatników i inkasentów poszczególnych podatków. Prawo podatkowe stanowi także o obowiązujących procedurach, które winny być przestrzegane przez organy podatkowe oraz strony w trakcie postępowania podatkowego i wykonywania innych czynności zmierzających do ustalenia prawidłowej wysokości zobowiązania podatkowego i skutecznego poboru podatku.

Prawo podatkowe jest jedną z podgałęzi prawa finansowego, przez część przedstawicieli doktryny prawa uważana za odrębny dział.

Pojęcie prawa podatkowego w Polsce

W Polsce prawo podatkowe tworzą:

Konstytucja RP z 2 kwietnia 1997 r. stanowiąca w art. 84, iż: „Każdy jest obowiązany do ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków, określonych w ustawie”, ustawy podatkowe i przepisy wykonawcze wydane na ich podstawie. Ustawami podatkowymi są:
- Ordynacja podatkowa (Dz.U. z 2022 r. poz. 2651) normująca zagadnienia zobowiązań podatkowych, informacji podatkowych, postępowania podatkowego, kontroli podatkowej i czynności sprawdzających oraz tajemnicy skarbowej. Ordynacja jest ustawą z zakresu prawa postępowania.
- Ustawy materialnego prawa podatkowego bezpośrednio regulujące prawa i obowiązki podmiotów prawa w zakresie każdego z podatków, m.in.:
  - Ustawa o podatku od towarów i usług

Klasyfikacja podatków

Podatki klasyfikuje się pod względem następujących kryteriów:

przedmiot opodatkowania:
- przychodowe – od całości wpływów z prowadzonej działalności,
- dochodowe – od nadwyżki przychodów nad kosztami ich uzyskania (PIT, CIT),
- majątkowe – od posiadania majątku w całości lub jego składników (podatek od nieruchomości, podatek od spadków i darowizn),
- konsumpcyjne – od wydatków w formie „podatkowej” części ceny (VAT, akcyza).
wymiar i pobór podatków, przerzucalność świadczenia podatkowego, zdolność świadczenia:
- pośrednie – podatek wymierzany jest podmiotowi, który w rzeczywistości go „nie uiszcza” (podatek od towarów i usług, akcyza)
- bezpośrednie – podatek jest wymierzany podmiotowi i on ponosi zarazem jego ciężar (PIT, CIT)
podział wpływów z podatków między poszczególne budżety:
- państwowe
- samorządowe
rodzaj obciążonego elementu konstrukcyjnego podatku:
- osobowe
- rzeczowe
rodzaj stawki podatkowej:
- kwotowe
- proporcjonalne (stałe)
- procentowe (wyszczególniona zostaje skala podatkowa)
  - progresywne (przyspieszona, liniowa, opóźniona (PIT))
  - degresywne

Przerzucalność podatkowa

To przesuwanie ciężaru podatku przez podatnika na inne podmioty. Może być różna w zależności od wielkości przerzuconego ciężaru:

częściowa
całkowita
nadmierna.

Przerzucalność występuje, gdy ustawa podnosi stawki podatkowe lub ustala nowy podatek. Procedury przerzucania nie są korzystne m.in. z punktu zasady sprawiedliwości podatkowej.

Przerzucalność można podzielić ze względu na kogo zostaną przerzucone podatki:

w przód – wzrost cen sprzedawanych wyrobów, wzrost podatków, wzrost cen, przerzucenie na nabywców
wstecz – na dostawców, względnie na pracowników danej firmy
właściwą – niezałożona z góry przez ustawodawcę
niewłaściwą – założona z góry przez ustawodawcę.

Bibliografia

AndrzejA. Borodo AndrzejA., Polskie prawo finansowe. Zarys ogólny, Toruń: Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa „Dom Organizatora”, 2005, ISBN 83-7285-253-7, OCLC 69488363 .
Andrzej Gomułowicz, Jerzy Małecki: Polskie prawo finansowe. LexisNexis, 2006, ISBN 83-7334-585-X.
ZbigniewZ. Ofiarski ZbigniewZ., Prawo finansowe, Warszawa: C.H. Beck, 2007, ISBN 978-83-7483-506-0, OCLC 169907818 .