Spytkowice (powiat wadowicki)

Ten artykuł dotyczy wsi w gminie Spytkowice (powiat wadowicki). Zobacz też: inne miejsca o tej nazwie.

Spytkowice

wieś
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	wadowicki
Gmina	Spytkowice
Liczba ludności (2006)	3898
Strefa numeracyjna	33
Kod pocztowy	34-116[2]
Tablice rejestracyjne	KWA
SIMC	0067895
Położenie na mapie gminy Spytkowice Spytkowice
Położenie na mapie Polski Spytkowice
Położenie na mapie województwa małopolskiego Spytkowice
Położenie na mapie powiatu wadowickiego Spytkowice
49°59′44″N 19°30′37″E/49,995556 19,510278[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Spytkowice – wieś (dawniej miasto) w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie wadowickim, w gminie Spytkowice, siedziba władz gminnych. Wieś leży w dolinie Wisły przy drodze krajowej nr 44 Gliwice – Tychy – Oświęcim – Zator – Skawina – Kraków.

Spytkowice uzyskały lokację miejską przed 1327 rokiem, zdegradowane po 1400 roku^[3]. Wieś położona w województwie krakowskim wchodziła wraz z folwarkiem w 1662 roku w skład majętności spytkowickiej Łukasza Opalińskiego^[4].

Części wsi

Historia

Pierwsza wzmianka historyczna o Spytkowicach pochodzi z 1229 roku, w związku ze zwołaniem w Spytkowicach przez księcia Henryka Brodatego zjazdu książąt piastowskich. Osada musiała zatem istnieć znacznie wcześniej i mieć spore znaczenie, skoro infrastruktura była odpowiednia na przyjęcie tak ważnych gości. W czasie zjazdu Henryk Brodaty podczas mszy został pojmany przez ludzi księcia Konrada Mazowieckiego i uprowadzony do Płocka. Od 1315 roku miejscowość należy do księstwa oświęcimskiego. W 1327 roku książę Jan I Scholastyk oddał księstwo oświęcimskie w lenno Królestwu Czech, a w towarzyszącym dokumencie z dnia 24 lutego wymieniono również oppidum Spitkowicz (miasteczko Spytkowice)^[7]. Nazwę miejscowości w zlatynizowanej staropolskiej formie Spythkowicze wymienia w latach 1470–1480 Jan Długosz w księdze Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis^[8]. W 1488 roku Spytkowice przeszły na własność Myszkowskich herbu Jastrzębiec. W 1513 roku właścicielem był Wawrzyniec Myszkowski, który zabił w czasie sporu o stawy rybne ostatniego z książąt zatorskich – Janusza V. W 1595 roku wieś położona w powiecie śląskim województwa krakowskiego była własnością Aleksandra Myszkowskiego^[9].

W latach 1975–1998 miejscowość leżała w województwie bielskim.

Zabytki

Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego^[10].

• Kościół pw. św. Katarzyny, otoczenie, ogrodzenie, drzewostan.
  Kościół wzmiankowany 1325–1327. Obecny zbudowany w XVII w. (zaczęty w 1633 przez Mikołaja Szyszkowskiego, biskupa warmińskiego, ukończony przez Łukasza Opalińskiego, podskarbiego poznańskiego).

• Zamek, fosa z mostem kamiennym.
  Zamek zbudowany w I połowie XVI wieku przez Wawrzyńca Myszkowskiego, kasztelana sądeckiego, w stylu gotycko-renesansowym. Powiększony znacznie i przekształcony w okazałą trójskrzydłową rezydencję wczesnobarokową przed rokiem 1630 przez biskupa krakowskiego Marcina Szyszkowskiego. W 1644 r. zamek przeszedł w ręce Opalińskich z Bnina herbu Łodzia. Wchodził w 1662 roku w skład majętności spytkowickiej Łukasza Opalińskiego^[4]. Od początku XIX wieku do 1945 roku zamek był własnością Potockich. Po zniszczeniach, jakim zamek uległ podczas II wojny światowej, obiekt odbudowano w drugiej połowie XX wieku przywracając mu wygląd wczesnobarokowy. Obecnie zamek należy do Skarbu Państwa. W 2000 r. otwarto ekspozyturę Krakowskiego Archiwum Państwowego.

Wspólnoty wyznaniowe

• Kościół rzymskokatolicki:
  • parafia św. Katarzyny
• Świadkowie Jehowy:
  • zbór Wadowice-Spytkowice (w tym grupa języka migowego) – Sala Królestwa Wadowice ul. Bałysa 6^[11].

Osoby związane z miejscowością

• Zdzisław Mączeński – polski architekt;
• Jan Pamuła – polski grafik, profesor sztuk plastycznych, w latach 2002–2008 rektor Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie.

Przypisy

Bibliografia

• JulianJ. Warzecha JulianJ., JoannaJ. Fabin JoannaJ., PawełP. Mostowik PawełP., Księga Jubileuszowa 800 lat Spytkowic, Ząbki: Wydawnictwo Księży Pallotynów Apostolicum, 2000 . Brak numerów stron w książce
• JulianJ. Zinkow JulianJ., Wadowice i okolice: monograficzny przewodnik turystyczny i krajoznawczy po zachodniej części Pogórza Wielickiego oraz po wschodnich częściach Pogórza Śląskiego, Kotliny Oświęcimskiej i Beskidu Małego, Wadowice: Grafikon, 2001 . Brak numerów stron w książce
• JózefaJ. Brania JózefaJ., JoannaJ. Fabin JoannaJ., MałgorzataM. Simik MałgorzataM. (red.), Nasza szkoła. Historia i współczesność, Kraków: ART-GRAF, 2004 . Brak numerów stron w książce
• PawełP. Mostowik PawełP., Z dziejów Księstwa Oświęcimskiego i Zatorskiego XII – XVI w., Toruń: Adam Marszałek, 2005 . Brak numerów stron w książce