Torczyn
![]() Szkoła | |||||
| |||||
Państwo |
| ||||
---|---|---|---|---|---|
Obwód | |||||
Rejon | łucki | ||||
Data założenia | 1093 | ||||
Populacja (2018) • liczba ludności |
| ||||
Nr kierunkowy | +380 332 | ||||
Kod pocztowy | 45612 | ||||
Położenie na mapie obwodu wołyńskiego ![]() | |||||
Położenie na mapie Ukrainy ![]() | |||||
![]() | |||||
|
![]() | Zobacz w indeksie Słownika geograficznego Królestwa Polskiego hasło Torczyn |
Torczyn (ukr. Торчин) – osiedle typu miejskiego w rejonie łuckim obwodu wołyńskiego Ukrainy, położone na Wołyniu.
Prywatne miasto duchowne położone było w XVI wieku w województwie wołyńskim[2]. W 1570 roku było własnością katolickich biskupów łuckich[3].
Historia
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/34/2._Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_parafialny_pw._Tr%C3%B3jcy_%C5%9Awi%C4%99tej_i_%C5%9Aw._Jana_Chrzciciela_w_Torczynie.jpg/220px-2._Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_parafialny_pw._Tr%C3%B3jcy_%C5%9Awi%C4%99tej_i_%C5%9Aw._Jana_Chrzciciela_w_Torczynie.jpg)
Osada wspominana w latopisach już w 1093 roku pod nazwą Torczaka, gdy Połowcy zniszczyli ją i uprowadzili mieszkańców. Miasto lokowane na prawie magdeburskim w 1540 roku przywilejem króla Polski Zygmunta I Starego dla Jerzego Falczewskiego katolickiego biskupa łuckiego.
2 grudnia 1597 r. odbył się tutaj zjazd, na którym uzgodniono warunki unii brzeskiej. Swego czasu mieściła się tutaj letnia rezydencja łuckich biskupów rzymskokatolickich – niektórzy tutaj zmarli, jak np. Aleksander Benedykt Wyhowski, Stefan Bogusław Rupniewski.
W 1767 Torczyn był wymieniony jako źródło publikacji manifestu, zwanego odtąd jako Suplika torczyńska.
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b3/Ods%C5%82oni%C4%99cie_pomnika_Leopolda_Lisa-Kuli_w_Torczynie%2C_1936.jpg/220px-Ods%C5%82oni%C4%99cie_pomnika_Leopolda_Lisa-Kuli_w_Torczynie%2C_1936.jpg)
Torczyn był miejscem walk polsko-ukraińskich w 1919 r. Po jego zdobyciu – ówcześnie miasteczka zamieszkanego w większości przez ludność narodowości polskiej – w nocy z 6 na 7 marca 1919 roku ciężko ranny został ppłk. Leopold Lis-Kula. Zmarł z upływu krwi w Torczynie kilka godzin później. W 1936 w miejscowości odsłonięto pomnik Lisa-Kuli.
W II RP miejscowość była siedzibą gminy Torczyn. Większość mieszkańców stanowili Ukraińcy i Żydzi, Polacy byli mniej liczni[4].
Od września 1939 roku pod kontrolą sowiecką. 25 czerwca 1941 roku zajęty przez Wehrmacht. Niemcy utworzyli w Torczynie getto dla Żydów miejscowych (około 1500 osób) oraz przesiedlonych z okolicznych wsi (ponad 500 osób). 23 sierpnia 1942 roku mieszkańców getta rozstrzelano na starym żydowskim cmentarzu. Zbrodni dokonało Sicherheitsdienst z Łucka z udziałem niemieckiej żandarmerii i ukraińskiej policji[5]. Według Siemaszków rozstrzeliwali ukraińscy policjanci[4].
Podczas rzezi wołyńskiej w 1943 roku w Torczynie istniała 36-osobowa polska samoobrona dowodzona przez Wilhelma Goleniewicza. Przez miasteczko przewijali się polscy uchodźcy z eksterminowanych przez UPA wsi, którzy wyjeżdżali dalej do Łucka lub do Włodzimierza, czasem pod eskortą niemiecką. Na początku 1944 roku UPA spaliła w Torczynie kościół pw. Świętej Trójcy i św. Jana Chrzciciela. W miejscowości z rąk ukraińskich nacjonalistów zginęło 8 Polaków i 3 Ukraińców[4].
W lutym 1944 roku Torczyn ponownie zajęła Armia Czerwona[5].
W 1989 liczyło 4614 mieszkańców[6].
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b7/%D0%A2%D0%BE%D1%80%D1%87%D0%B8%D0%BD_%28%D0%92%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D0%BD%D1%81%D1%8C%D0%BA%D0%B0_%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%8C%29%2C_%D0%9A%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B5%D0%BB_%D0%9F%D1%80%D0%B5%D1%81%D0%B2%D1%8F%D1%82%D0%BE%D1%97_%D0%A2%D1%80%D1%96%D0%B9%D1%86%D1%96_%D1%96_%D1%81%D0%B2%D1%8F%D1%82%D0%BE%D0%B3%D0%BE_%D0%99%D0%BE%D0%B0%D0%BD%D0%B0_%D0%A5%D1%80%D0%B5%D1%81%D1%82%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BB%D1%8F.jpg/220px-%D0%A2%D0%BE%D1%80%D1%87%D0%B8%D0%BD_%28%D0%92%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D0%BD%D1%81%D1%8C%D0%BA%D0%B0_%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%8C%29%2C_%D0%9A%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B5%D0%BB_%D0%9F%D1%80%D0%B5%D1%81%D0%B2%D1%8F%D1%82%D0%BE%D1%97_%D0%A2%D1%80%D1%96%D0%B9%D1%86%D1%96_%D1%96_%D1%81%D0%B2%D1%8F%D1%82%D0%BE%D0%B3%D0%BE_%D0%99%D0%BE%D0%B0%D0%BD%D0%B0_%D0%A5%D1%80%D0%B5%D1%81%D1%82%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BB%D1%8F.jpg)
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Plan_obszaru_torczyna_25k_1929_300dpi.jpg/220px-Plan_obszaru_torczyna_25k_1929_300dpi.jpg)
Nowy kościół parafialny pw. Trójcy Świętej i św. Jana Chrzciciela został wzniesiony w latach 1995-1998 staraniem ks. Marka Gmitrzuka. Konsekracji nowej świątyni dokonał 14 września 1998 r. ordynariusz łucki bp Marcjan Trofimiak. W dniu 13 marca 2007 r. w Torczynie na terenie przykościelnym (dawny cmentarz katolicki) został pochowany ks. kan. Augustyn Mednis.
W 2000 na cmentarzu katolickim odsłonięto pomnik upamiętniający pomordowanych w rzezi wołyńskiej.
Zabytki
Urodzeni w Torczynie
- Jacek Józef Rybiński – polski duchowny katolicki, ostatni opat klasztoru w Oliwie
Przypisy
- ↑ Чисельність наявного населення України на 1 січня 2018 року. Державна служба статистики України. Київ, 2018. стор.16
- ↑ Zenon Guldon, Jacek Wijaczka, Skupiska i gminy żydowskie w Polsce do końca XVI wieku, w: Czasy Nowożytne, 21, 2008, s. 164.
- ↑ Zbigniew Anusik, Własność ziemska w województwie wołyńskim w 1570 roku, w: Przegląd Nauk Historycznych R> X, nr 1, (2011), s. 33.
- ↑ a b c WładysławW. Siemaszko WładysławW., EwaE. Siemaszko EwaE., Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na ludności polskiej Wołynia 1939-1945, t. 1, Warszawa: „von borowiecky”, 2000, s. 644-645, ISBN 83-87689-34-3, OCLC 749680885 .
- ↑ a b Холокост на территории СССР: Энциклопедия, Moskwa 2009, ISBN 978-5-8243-1296-6 s.984-985
- ↑ Всесоюзная перепись населения 1989 г. Численность городского населения союзных республик, их территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу
- ↑ Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. XII. Warszawa: 1880-1902, s. 405-406.
Bibliografia
- Pułkownik Leopold Lis-Kula, Franciszek Demel i Wacław Lipiński z przedmową A.Piłsudskiej, Reprint wydania z 1932 r. Wyd. WRZG, Rzeszów 1990
- Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski, Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. XII, Warszawa, 1880–1902, ss. 405-406.
Linki zewnętrzne
- Parafia katolicka w Torczynie
- Torczyn (2), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XII: Szlurpkiszki – Warłynka, Warszawa 1892, s. 405 .
- p
- d
- e
|
- p
- d
- e
- Siedziba powiatu – Łuck
Przynależność wojewódzka |
|
---|---|
Miasta |
|
Gminy wiejskie |
|