Cüneyd-i Bağdâdî

Cüneyd-i Bağdâdî (Şeyh'ûl Aleviyye)
شيخ العلوي پير جنيد بغدادي
Doğum830
Bağdat
Ölüm909
Bağdat
Dinİslâm Şafii[1]

Cüneyd-i Bağdâdî (830 – 909), 9. yüzyılda yaşamış İslamî-Batınî alimi ve Alevi mutasavvıf ve filozof.[2]

Bağdat'ta doğdu ve orada yaşadı. Ailesi aslen İran'ın Nihâvend şehrine mensup olup cam ticaretiyle uğraştıklarından Kavârirî nisbesiyle tanınmak­taydı. Bizzat Cüneyd-i Bağdadi'de ipek ticaretiyle meşgul olduğundan Hazzâz lakabıyla tanınmıştır. Ailesinin İran'ın Nihâvend şehrinden Irak'ın Bağ­dat şehrine ne zaman geldiği kesin olarak bi­linmesede kendisinin Bağdat şehrinde doğan Alevi meşrepli mutasavvuf olduğu için "Şeyh'ûl Alevi Pîr-i Bağdadi" nisbesiyle anılır.[3]

Eğitimi

Makale serilerinden
Alevîlik
Allah  • Muhammed  • Hak-Muhammed-Ali  • Muhammed-Ali  • Kur'an  • İslâm Peygamberleri  • Nefesler  • Dört Kapı Kırk Makam  • Şeriat  • Tarikat  • Hakikat  • Marifet  • Tâkıyye  • Tevella  • Teberru  • Nûr  • Vahdet-i Vücud  • Keşf  • Nefis  • İhsan
Önderler
Etkin kişiler
Hızır  • Veysel Karani  • Salmân-ı Fârisî  • Câbir bin Hayyan  • Z'ûl-Nûn el-Mısrî  • Ebâ Yezîd-i Bistâmî  • El-Hallac  • Ebu'l Vefâ  • Ebû’l Hasan Kharakânî  • Yusuf Hemedani  • Muin’ed-Dîn Nâsır-ı Hüsrev  • Ahmed Yesevî  • Ahmed Er Rufai  • Abdülkâdir Geylânî  • Kutb'ûd-Dîn Haydar  • Muhyiddin İbn Arabi  • Ahi Evran  • Hacı Bektaş-ı Veli  • Mevlâna Celâleddîn  • Hacı Bayram-ı Veli  • Sadreddin Konevî  • Tac'ed-Dîn Zahid Gilani  • Baba İlyas  • Sarı Saltık Baba  • Barak Baba  • Taptuk Emre  • Yunus Emre  • Âşık Paşa  • Safiyüddin İshak  • Karaca Ahmet  • Sadreddin Musa  • Abdal Musa  • Nesîmî  • Şah Ni'metullah Velî (Nûr'ed-Dîn Kirmanî)  • Şeyh Cüneyt  • Şeyh Haydar  • Sultan Ali  • Hatai  • Kaygusuz Abdal  • Balım Sultan  • Gül Baba  • Pir Sultan Abdal  • Fuzûlî  • Kul Himmet  • Virani  • Yedi Ulu Ozan  • Nurbakşî  • Galibî
Emevîler • Ebû Müslim El-Horasanî • Babek Ayaklanması • Babek Hürremi • Abbâsîler • Alavîler • Fatımîler • İlhanlılar • Baba İshak ayaklanması • Baba İshak • Şeyh Bedreddin • Börklüce Mustafa • Osmanlı İmparatorluğu'nda Alevi zulmü • Şah Kulu Baba Tekeli isyanı • Şah Kulu • Çaldıran Muharebesi • Yavuz Sultan Selim • Celâlî ayaklanmaları • Baba Zünnun İsyanı • Kalender Çelebi İsyanı • Kalender Çelebi • Abaza Mehmed Paşa • Kuyucu Murat Paşa • Safev’îyye • Safevîler • Avşarlar • Kaçarlar • Bektâş’îyye • Vaka-i Hayriye • II. Mahmud • 1830 Yezidi İsyanı • Dersim ayaklanmaları • Nuri Dersimi • Koçgiri İsyanı • Seyit Rıza • Dersim katliamı • Maraş katliamı • Çorum katliamı • Sivas katliamı
Cem • Cemevi • Semah • Cuma Namazı • Dua • Oruç • Zekât • Kurban • Adak • Mevlit • Keramet • Ziyaret • Musâhip • Düşkünlük
• A) İslâmî-Sufi/Tasavvufî Kökenliler

    • 1) Alavîler
      • Horasan Melametîliği
        • Kalenderîlik
          • Haydarîlik
        • Nakşibendiye
        • Mevlevîlik
        • Yesevilik
          • Bektâşîlik
            • Ahilik
    • 2) Kadiriye
      • Nimetullahîlik
        • Nurbakşîlik
      • Rufailik
        • Galibilik
    • 3) Zahidiyye
      • Halvetiyye
        • Bayramiyye
          • Halvetiye
      • Safeviyye
        • Kızılbaşlar
          • Çepniler
          • Tahtacılar

• B) Hürremîyye (Kızıl-Giyinenler)
    • 1) Celâlîyye
    • 2) Vefâîyye
      • Babailer
        • Baba İlyasçılar
        • Baba İshakçılar
        • Barak Babacılar
          • Hurûfîyye (Dîn)
            • Dedebabalık
              • Ali’îyye
              • Harabat’îyye
            • Nûktâvîlik

• C) Nusayrîyye (Arap Aleviliği) (Din)
    • 1) Haydariyye
    • 2) Şemsiyye / Şimaliyye
    • 3) Kameriyye / Kilaziyye
    • 4) Gaybiyye

• D) Yezdânizm (Kürt Alevîliği)
    • 1) Yâresân (Yarsanizm)
    • 2) Yezidi (Ezidilik) (Dîn)

    • 3) Çınarcılık (Işık Alevîliği)
Diğer etkileşim grupları
Melâmîlik • Kalenderîlik • Yesevîlik • Kadirilik • Rufailik • Haydarîlik Mevlevîlik •Halvetiyye • Ekberilik • Bayramiye • Bektâşîlik • Âhiler • Nimetullahîlik • Halvetiye • Çepniler • Tahtacılar • Galibilik • Nurbakşîlik • Vefâîlik • Bâbâîlik • İsmailîlik • Nizarîlik • Safeviyye • Kızılbaş • Celâl’îyye • Hurûf’îyye • Bâtınîlik • Dedebabalık • Ali’î • Harabat’î • Nusayr’îyye • Dûrz’îyye • Bâbîlik • Bahâîlik • Kürt Alevîleri • Yâresânîlik • Êzîdîlik • Yezdânizm • Ghulat-i Şîʿa ve Kürt Alevîliği • Zerdüşt • Mazdaizm • Zurvanizm • Kabbala • Mazdekçilik • Işıkçılık • Luvî mitolojisi • Mani dini • Sâbiîlik • Gnostisizm • Şamanizm • Şaman • Tengricilik • Panenteizm • Nebatiler
  • g
  • t
  • d

Ebû Sevr el-Kelbi'den fıkıh eğitimi aldı. Ebû Ali el-Hasan bin Arefe el-Abdî başta ol­mak üzere bazı âlimlerden hadis dinle­di. Dayısı Serî es-Sakatî ve Ebû Hamza el-Bağdâdî gibi Alevî şeyhlerin sohbetlerinde bulundu. Sonraki yıllarda vaaz vermeye başladı ve İslami İlimler üzerinde derin bilgi sahibi oldu. Câferî mezhebinden olduğu bilinmektedir.

Dönemin birçok ünlü Alevî şeyhi Cüneyd-i Bağdadi'nin sohbetin­de bulunmuştur. Ebû Muhammed el-Cerîrî, Ebû'l-Abbas İbnü'l-Arabî, İsmail b. Nûceyd. Ali b. Bündâr es-Sayrafî, Câfer bin Yunus eş-Şiblî, Mimşâd ed-Dîneverî, Abdullah eş-Şarânî, Muhammed b. Ali el-Kettânî. Ebû'l Zerr el-Vâsıtî. Ebû Amr ez-Zeccâcî Cü­neyd Bağdadi'in sohbetinde bulunan tanınmış Tarikat-ı Aleviyye mutasavvuf âlimlerinden olan Alevî meşrepli şeyhlerdendir. Bu sebeple tarikatların tamamı­na yakın kısmı silsilelerinde Cüneyd-i Bağdadi hazretleri'ne yer verirler. Mut­lak İmam, Şeyh'ûl Aleviyye, Kutb'ûl Alevi, Sadr-i Kebîr gibi unvanlarla anılan fıkıh âlimi İbn Süreye de onun sohbetinde bulunmuş, ruhaniyetinin tesirinde kalmış ve manevî alandaki bilgilerini ona borçlu olduğunu ifade etmiştir.[4][5]

Cüneyd-i Bağdadi'nin tasavvufî görüşleri, hem çağdaşı Alevîler hem de daha sonraki mu­tasavvıflar üzerinde derin tesirler bırakmıştır. Onun açtığı yoldan gidenlere Cüneydî denildiğini kaydeden Hücvîrî, ken­di şeyhlerinin de bu zümreye mensup ol­duklarını belirtmektedir. el-Münkız mine'd-dalâl adlı eserinde belirttiğine gö­re Gazzâlî'nin tasavvufa yönelmesinde de Cüneyd-i Bağdadi'nin tesiri olmuştur. El-Lüma', et-Ta'anuf, Kûtü'l-kulûb ve er-Risâle gibi tasavvufun temel kaynakları Cüneyd-i Bağdadi'nin fikirlerine geniş yer ayırır, onun tasavvufî konulardaki sözlerini delil sa­yarlar.

Hakkında yapılan çalışmalar

Cüneyd-i Bağdadi'nin bazı mektupları günümüze kadar gelmiştir. Bu mek­tupları Ali Hasan Abdülkâdir The Life Personality and Writings of al-Junayd adlı eserinin içinde ingi­lizce tercümeleriyle birlikte yayımlamış­tır. Aynı mektuplar bazı yeni mektupla­rın ilâvesiyle Cüneyd-i Bağdadî Hayatı Eserle­ri ve Mektupları adıyla yayımlanmıştır.

Kaynakça

  1. ^ THE BIOGRAPHIES OF THE ELITE LIVES OF THE SCHOLARS, IMAMS & HADITH MASTERS: Biographies of The Imams & Scholars. Zulfiqar Ayub. 2 Mayıs 2015. 1 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Şubat 2024 – Google Books vasıtasıyla. 
  2. ^ Alevî Türkmen Pîr ve Şeyhleri; Seyyid Ali İmadeddin Nesîmî ve Pîr Cüneyd-i Bağdadî
  3. ^ "Tarikât-ı Aleviyye'nin Tasavvuf Alimleri Silsilesi". 27 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2022. 
  4. ^ [İbnü'I-Mülakkın, Tabakatül Evliya, s. 137, Ateş,Süleyman, Cüneydi Bağdadi: Hayatı Eserleri ve Mektupları s. 47]
  5. ^ Tezkiret'ûl Evliyâ fi'l Bağdad - Bağdad Evliyâ Tezkiresi
  • g
  • t
  • d
Kavramlar
Uygulamalar
Tasavvuf tarikât listesi
Taslak simgesiBir biyografi ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.
Otorite kontrolü Bunu Vikiveri'de düzenleyin