Peroksit

Peroksitler, R−O−O−R yapısına sahip bir grup bileşiktir.^[1] Bir peroksit içindeki O−O fonksiyonel grubu, peroksit grubu veya perokso grubu olarak adlandırılır. Oksit iyonlarının aksine, peroksit iyonundaki oksijen atomları -1 yükseltgenme seviyesine sahiptir.

En yaygın peroksit olan hidrojen peroksit (H₂O₂), konuşma dilinde bazen sadece "peroksit" olarak bahsedilebilir. Çeşitli konsantrasyonlarda suda bir çözelti şeklinde satılmaktadır. Hidrojen peroksit renksiz olduğu için, bu çözeltiler de renksizdir. Esas olarak oksidan ve ağartıcı olarak kullanılır. Bununla birlikte, hidrojen peroksit ayrıca büyük ölçüde oksidaz enzimlerinin bir sonucu olarak insan vücudunda biyokimyasal olarak da üretilir.^[2] Konsantre çözeltiler organik bileşiklerle temas ettiğinde potansiyel olarak tehlikelidir.

Biyokimyasal tepkimeler

Peroksitler, hayvan hücrelerinde çeşitli biyokimyasal işlemler sonucunda hidrojen peroksit formunda üretilir. Peroksit iyonlarının oksidatif tepkimeleri sonucunda DNA, hücre zarı ve proteinlerde değişiklikler ve zararlar meydana gelebilir.^[3] Bu toksik etkilere karşı peroksitler çeşitli enzimler tarafından etkisiz hale getirilir. Süperoksit dismutaz enzimi, disproporsiyonlaşmış süperoksit iyonunu hidrojen peroksite dönüştürebilir. Buhidrojen peroksit ise katalaz tarafından su ve oksijene ayrıştırılır.^[4]

${\displaystyle \mathrm {2\ O_{2}^{-}\ +\ 2\ H^{+}\ {\xrightarrow {SOD}}\ \ H_{2}O_{2}+\ O_{2}} }$

Süperoksit dismutazın (SOD) hidrojen peroksit üretmesi.

${\displaystyle \mathrm {2\ H_{2}O_{2}\ {\xrightarrow {CAT}}\ \textstyle O_{2}+2\ H_{2}O} }$

Hidrojen peroksitin katalaz (CAT) yoluyla parçalanması.

Buna ek olarak peroksitler beta oksidasyonunu yürüten peroksizomlarda da bulunur. Bu oksidasyon yağ yakımını içerir ve sonucunda hidrojen peroksit açığa çıkar:^[5]

${\displaystyle \mathrm {R{-}CH_{2}{-}CH_{2}{-}CO{-}SCoA\ +\ O_{2}\ {\xrightarrow {FAD}}\ \ R{-}CH{=}CH{-}CO{-}SCoA\ +\ H_{2}O_{2}} }$

FAD = Flavin-Adenin Dinükleotidi

Oluşan bu hidrojen peroksit daha sonra yeniden katalaz yoluyla parçalanır.

Sınıflar

Hidrojen peroksit dışında, diğer bazı büyük peroksit sınıfları şunlardır:

• Peroksi asitler, birçok bilinen asidin peroksi türevleridir. Peroksimonosülfürik asit ve perasetik asit bu gruba dahildir.
• Metal peroksitler, baryum peroksit (BaO₂₎ ve sodyum peroksit ₍Na₂O₂) gibi örnekler kapsar.
• Organik peroksitler, C−O−O−C veya C−O−O−H bağlarına sahip bileşiklerdir. Bir sınıfa bir örnek <i id="mwNA">tert-</i> butilhidroperoksittir.
• Ana grup peroksitleri, E−O−O−E (E = ana grup elementi) bağlarına sahip bileşiklerdir (Örnek: potasyum peroksidisülfat).

Kaynakça