Gerhard Ertl (ur. 10 października 1936 w Stuttgarcie) − niemiecki fizyk i chemik, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie chemii, specjalista w zakresie katalizy heterogenicznej i fizykochemii powierzchni.
Życiorys
W latach 1955−1957 studiował fizykę na Uniwersytecie w Stuttgarcie. Od 1957 roku kontynuował studia na Sorbonie, a w latach 1958−1959 na Uniwersytecie Ludwika i Maksymiliana w Monachium. Dyplom z fizyki uzyskał w 1961 roku na Uniwersytecie w Stuttgarcie, po czym przeniósł się, wraz ze swoim promotorem Heinzem Gerischerem, na Uniwersytet Techniczny w Monachium, gdzie w 1965 roku uzyskał stopień doktora. Tematem jego rozprawy doktorskiej była kinetyka katalitycznego utleniania wodoru na monokryształach germanu.
W Monachium pracował do 1968 roku, potem przeniósł się na Uniwersytet Leibniza w Hanowerze, gdzie kierował Instytutem Chemii Fizycznej i Elektrochemii. W 1973 wrócił do pracy na Uniwersytecie w Monachium, gdzie pracował do 1986. Do przejścia na emeryturę w roku 2004 pracował w Fritz-Haber-Institut der Max-Planck-Gesellschaft w Berlinie, po czym pozostał tam jako profesor emerytowany.
Gerhard Ertl i jego żona Barbara mają dwoje dzieci i kilkoro wnucząt. Gerhard Ertl jest pianistą amatorem i hodowcą kotów.
Dokonania naukowe
Jego najbardziej znane prace dotyczyły określenia szczegółowych mechanizmów molekularnych reakcji mających miejsce podczas katalizy heterogenicznej. Opisał mechanizmu katalitycznej syntezy amoniaku na powierzchni żelaza, zachodzącej podczas syntezy metodą Habera i Boscha oraz katalityczne utlenianie tlenku węgla na powierzchni palladu (reakcja zachodząca w katalizatorach samochodowych).
W trakcie swoich badań odkrył istnienie reakcji oscylacyjnych na powierzchni platyny i przy pomocy skaningowego mikroskopu elektronowego wykonał jako pierwszy obrazy oscylacyjnych zmian na powierzchni, które były dowodem na zachodzenie tych reakcji. W późniejszym czasie stał się też specjalistą od badania reakcji chemicznych na powierzchni za pomocą skaningowego mikroskopu tunelowego
Profesor Ertl jest laureatem wielu nagród, między innymi Nagrody Japońskiej (1992) i Nagrody Wolfa (1998). 10 października 2007, w dniu swoich 71. urodzin, otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii za badania procesów chemicznych zachodzących na powierzchni ciał stałych. 23 października 2009 otrzymał tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie[1], a 6 maja 2011 Uniwersytetu Technologiczno-Przyrodniczego w Bydgoszczy.
Bibliografia
- H.-J. Freund and H. Knozinger (2004). Foreword for the Gerhard Ertl Festschrift. J. Phys. Chem. B 108 (38): 14183–14186.
- Informacja o Nagrodzie Nobla z chemii w 2007 roku na witrynie internetowej Komitetu Noblowskiego
- Opis nagrody Wolfa z 1998 r. na oficjalnej stronie Fundacji Wolfa. wolffund.org.il. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-15)].
Przypisy
- ↑ Doktorzy honoris causa UMCS. umcs.lublin.pl. [dostęp 2011-02-23].
XX wiek | - 1901: van ’t Hoff
- 1902: Fischer
- 1903: Arrhenius
- 1904: Ramsay
- 1905: Baeyer
- 1906: Moissan
- 1907: Buchner
- 1908: Rutherford
- 1909: Ostwald
- 1910: Wallach
- 1911: Skłodowska-Curie
- 1912: Grignard, Sabatier
- 1913: Werner
- 1914: Richards
- 1915: Willstätter
- 1918: Haber
- 1920: Nernst
- 1921: Soddy
- 1922: Aston
- 1923: Pregl
- 1925: Zsigmondy
- 1926: Svedberg
- 1927: Wieland
- 1928: Windaus
- 1929: Harden, von Euler-Chelpin
- 1930: Fischer
- 1931: Bosch, Bergius
- 1932: Langmuir
- 1934: Urey
- 1935: F. Joliot-Curie, I. Joliot-Curie
- 1936: Debye
- 1937: Haworth, Karrer
- 1938: Kuhn
- 1939: Butenandt, Ružička
- 1943: de Hevesy
- 1944: Hahn
- 1945: Virtanen
- 1946: Sumner, Northrop, Stanley
- 1947: Robinson
- 1948: Tiselius
- 1949: Giauque
- 1950: Diels, Alder
- 1951: McMillan, Seaborg
- 1952: Martin, Synge
- 1953: Staudinger
- 1954: Pauling
- 1955: du Vigneaud
- 1956: Hinshelwood, Siemionow
- 1957: Todd
- 1958: Sanger
- 1959: Heyrovský
- 1960: Libby
- 1961: Calvin
- 1962: Perutz, Kendrew
- 1963: Ziegler, Natta
- 1964: Hodgkin
- 1965: Woodward
- 1966: Mulliken
- 1967: Eigen, Norrish, Porter
- 1968: Onsager
- 1969: Barton, Hassel
- 1970: Leloir
- 1971: Herzberg
- 1972: Anfinsen, Moore, Stein
- 1973: Fischer, Wilkinson
- 1974: Flory
- 1975: Cornforth, Prelog
- 1976: Lipscomb
- 1977: Prigogine
- 1978: Mitchell
- 1979: Brown, Wittig
- 1980: Berg, Gilbert, Sanger
- 1981: Fukui, Hoffmann
- 1982: Klug
- 1983: Taube
- 1984: Merrifield
- 1985: Hauptman, Karle
- 1986: Herschbach, Lee, Polanyi
- 1987: Cram, Lehn, Pedersen
- 1988: Deisenhofer, Huber, Michel
- 1989: Altman, Cech
- 1990: Corey
- 1991: Ernst
- 1992: Marcus
- 1993: Mullis, Smith
- 1994: Olah
- 1995: Crutzen, Molina, Rowland
- 1996: Curl Jr., Kroto, Smalley
- 1997: Boyer, Walker, Skou
- 1998: Kohn, Pople
- 1999: Zewail
- 2000: Heeger, MacDiarmid, Shirakawa
|
---|
XXI wiek | - 2001: Knowles, Noyori, Sharpless
- 2002: Wüthrich, Fenn, Tanaka
- 2003: Agre, MacKinnon
- 2004: Ciechanower, Herszko, Rose
- 2005: Chauvin, Grubbs, Schrock
- 2006: Kornberg
- 2007: Ertl
- 2008: Shimomura, Chalfie, Tsien
- 2009: Ramakrishnan, Steitz, Jonath
- 2010: Heck, Negishi, Suzuki
- 2011: Szechtman
- 2012: Kobilka, Lefkowitz
- 2013: Karplus, Levitt, Warshel
- 2014: Betzig, Hell, Moerner
- 2015: Lindahl, Modrich, Sancar
- 2016: Feringa, Sauvage, Stoddart
- 2017: Dubochet, Frank, Henderson
- 2018: Arnold, Smith, Winter
- 2019: Goodenough, Whittingham, Yoshino
- 2020: Charpentier, Doudna
- 2021: List, MacMillan
- 2022: Bertozzi, Meldal, Sharpless
- 2023: Bawendi, Brus, Jekimow
|
---|
XX wiek | - 1978: Carl Djerassi
- 1979: Herman Mark
- 1980: Henry Eyring
- 1981: Joseph Chatt
- 1982: John Polanyi, George Pimentel
- 1983/1984: Herbert Gutowsky, Harden McConnell, John Waugh
- 1984/1985: Rudolph Marcus
- 1986: Elias Corey, Albert Eschenmoser
- 1987: David Phillips, David Blow
- 1988: Joshua Jortner, Raphael Levine
- 1989: Duilio Arigoni, Alan Battersby
- 1990: nagrody nie przyznano
- 1991: Richard Ernst, Alexander Pines
- 1992: John Pople
- 1993: Ahmed Zewail
- 1994: Richard Lerner, Peter Schultz
- 1995: Gilbert Stork, Samuel Danishefsky
- 1996: nagrody nie przyznano
- 1998: Gerhard Ertl, Gabor Somorjai
- 1999: Raymond Lemieux
- 2000: Frank Albert Cotton
|
---|
XXI wiek | - 2001: Henri Kagan, Ryōji Noyori, Barry Sharpless
- 2002/2003: nie przyznano
- 2004: Harry Gray
- 2005: Richard Zare
- 2006/2007: Ada Jonath, George Feher
- 2008: William Moerner, Allen Bard
- 2009/2010: nie przyznano
- 2011: Stuart Rice, Ching Tang, Krzysztof Matyjaszewski
- 2012: Paul Alivisatos, Charles Lieber
- 2013: Robert Langer
- 2014: Chi-Huey Wong
- 2015: nie przyznano
- 2016: Kyriacos Costa Nicolaou, Stuart Schreiber
- 2017: Robert G. Bergman
- 2018: Omar M. Yaghi, Makoto Fujita
- 2019: Stephen Buchwald, John Hartwig
- 2020: nie przyznano
- 2021: Leslie Leiserowitz, Meir Lahav
- 2022: Bonnie LBassler, Carolyn Bertozzi, Benjamin Cravatt
|
---|
XX wiek | - 1985: John R. Pierce i Ephraim Katchalski
- 1986: David Turnbull i Willem J. Kolff
- 1987: Henry M. Beachell, Gurdev S. Khush i Theodore H. Maiman
- 1988: Georges Vendryes, Donald A. Henderson, Isao Arita, Frank Fenner, Luc Montagnier i Robert C. Gallo
- 1989: Frank Sherwood Rowland i Elias James Corey
- 1990: Marvin Minsky, William Jason Morgan, Dan Peter Mckenzie i Xavier Le Pichon
- 1991: Jacques - Louis Lions i John Julian Wild
- 1992: Gerhard Ertl i Ernest John Christopher Polge
- 1993: Frank Press i Kary B. Mullis
- 1994: William Hayward Pickering i Arvid Carlsson
- 1995: Nick Holonyak Jr. i Edward F. Knipling
- 1996: Charles K. Kao i Masao Ito
- 1997: Takashi Sugimura, Bruce N. Ames, Joseph F. Engelberger i Hiroyuki Yoshikawa
- 1998: Leo Esaki, Jozef S. Schell i Marc C. E. Van Montagu
- 1999: W. Wesley Peterson, Jack L. Strominger i Don C. Wiley
- 2000: Ian L. McHarg i Kimishige Ishizaka
|
---|
XXI wiek | - 2001: John B. Goodenough i Timothy R. Parsons
- 2002: Tim Berners-Lee, Anne McLaren i Andrzej K. Tarkowski
- 2003: Benoît Mandelbrot, James A. Yorke i Seiji Ogawa
- 2004: Ken’ichi Honda, Akira Fujishima, Keith J. Sainsbury i John H. Lawton
- 2005: Makoto Nagao, Masatoshi Takeichi i Erkki Ruoslahti
- 2006: John Houghton i Akira Endō
- 2007: Peter Shaw Ashton, Albert Fert i Peter Grünberg
- 2008: Victor McKusick, Bob Kahn i Vinton Gray Cerf
- 2009: Dennis L. Meadows i David E. Kuhl
- 2010: Shun’ichi Iwasaki i Peter Vitousek
- 2011: Kenneth Thompson, Dennis Ritchie, Tadamitsu Kishimoto i Toshio Hirano
- 2012: Janet Rowley, Brian Druker, Nicholas Lydon i Masato Sagawa
- 2013: C. Grant Willson, Jean M. J. Fréchet i John Frederick Grassle
- 2014: Yasuharu Suematsu i C. David Allis
- 2015: Yutaka Takahasi, Theodore Friedmann i Alain Fischer
- 2016: Hideo Hosono i Steven D. Tanksley
- 2017: Emmanuelle Charpentier, Jennifer Doudna i Adi Szamir
- 2018: Akira Yoshino, Max D. Cooper, Jacques Miller
- 2019: Yoshio Okamoto, Rattan Lal
- 2020: Svante Pääbo, Robert G. Gallager
- 2021: Martin A. Green, Bert Vogelstein, Robert A. Weinberg
- 2022: Katalin Karikó, Drew Weissman, Christopher Field
- 2023: Masataka Nakazawa, Kazuo Hagimoto, Gero Miesenböck, Karl Deisseroth
|
---|
XX wiek | |
---|
XXI wiek | - 2001: Czesław Olech
- 2002: Klaus Hahlbrock, Jurij Siergiejewicz-Osipow, Tadeusz Orłowski, Jerzy Znosko
- 2003: Gèrald Djéga Mariadassou, Enrico Banda
- 2005: Lotfi A. Zadeh, Brian F.C. Clark
- 2006: Józef Hurwic
- 2007: Armando Lattes, Tadeusz Luty
- 2008: Gerhard Ertl, Włodzimierz Zagórski-Ostoja
- 2009: Jacek K. Furdyna, Claudine Kieda, Noel R. Rose, Kenneth J.H. Phillips, Zbigniew Dauter
- 2010: Sigurd Hofmann, Jan Madey
- 2012: Henryk Skarżyński
- 2013: Leszek Kubicki
- 2016: Polski Zespół Badawczy POLGRAW
- 2018: Richard E. Pipes
- 2020: Krzysztof Bankiewicz
- 2021: Anna Ochab-Marcinek, Radosław Owczuk, Anna Plater-Zyberk, Krzysztof Pyrć, Magdalena Rosińska
- 2022: Aneta Afelt, Wojciech Paczos
- 2023: Magdalena Fikus
|
---|
Encyklopedia internetowa:
- PWN: 4888907
- Britannica: biography/Gerhard-Ertl
- Universalis: gerhard-ertl
- БРЭ: 4938392
- NE.se: gerhard-ertl
- SNL: Gerhard_Ertl
- VLE: gerhard-ertl
- Catalana: 0420090
- DSDE: Gerhard_Ertl
- identyfikator w Hrvatska enciklopedija: 69877
Identyfikatory zewnętrzne:
- PAN: ERTL, Gerhard
- Scopus: 56850553600