Kompania graniczna KOP „Siejłowicze”

Kompania graniczna KOP „Siełowicze” – pododdział graniczny Korpusu Ochrony Pogranicza pełniący służbę ochronną na granicy polsko-radzieckiej.

Geneza

Do czasu zakończenia wojny polsko-bolszewickiej, czyli do jesieni 1920, wschodnią granicę państwa polskiego wyznaczała linia frontu. Dopiero zarządzeniem z 6 listopada 1920 utworzono Kordon Graniczny Ministerstwa Spraw Wojskowych^[1]. W połowie stycznia 1921 zmodyfikowano formę ochrony granicy i rozpoczęto organizowanie Kordonu Granicznego Naczelnego Dowództwa WP. Obsadzony on miał być przez żandarmerię polową i oddziały wojskowe^[2]. Latem 1921 ochronę granicy wschodniej postanowiło powierzyć Batalionom Celnym^[3]. W Siejłowiczach rozmieszczono dowództwo i pododdziały sztabowe 34 batalionu celnego. W drugiej połowie 1922 przeprowadzono kolejną reorganizację organów strzegących granicy wschodniej^[4]. 1 września 1922 bataliony celne przemianowano na bataliony Straży Granicznej^[5]. W rejonie odpowiedzialności przyszłej kompanii granicznej KOP „Siejłowicze” służbę graniczną pełniły pododdziały 34 batalionu Straży Granicznej. Już w następnym zlikwidowano Straż Graniczną, a z dniem 1 lipca 1923 pełnienie służby granicznej na wschodnich rubieżach powierzono Policji Państwowej^[6]. W sierpniu 1924 podjęto uchwałę o powołaniu Korpusu Ochrony Pogranicza – formacji zorganizowanej na wzór wojskowy, a będącej w etacie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych^[7].

Formowanie i zmiany organizacyjne

Na podstawie rozkazu szefa Sztabu Generalnego L. dz. 12044/O.de B./24 z 27 września 1924, w pierwszym etapie organizacji Korpusu Ochrony Pogranicza sformowano 8 batalion graniczny ^[8][9], a w jego składzie 2 kompanię graniczną KOP. W listopadzie 1936 kompania liczyła 2 oficerów, 9 podoficerów, 5 nadterminowych i 98 żołnierzy służby zasadniczej^[b]. W 1939 2 kompania graniczna KOP „Siełowicze” podlegała dowódcy batalionu KOP „Stołpce”^[10].

 Osobny artykuł: Kompanie graniczne Korpusu Ochrony Pogranicza.

Służba graniczna

Podstawową jednostką taktyczną Korpusu Ochrony Pogranicza przeznaczoną do pełnienia służby ochronnej był batalion graniczny. Odcinek batalionu dzielił się na pododcinki kompanii, a te z kolei na pododcinki strażnic, które były „zasadniczymi jednostkami pełniącymi służbę ochronną”, w sile półplutonu. Służba ochronna pełniona była systemem zmiennym, polegającym na stałym patrolowaniu strefy nadgranicznej i tyłowej, wystawianiu posterunków alarmowych, obserwacyjnych i kontrolnych stałych, patrolowaniu i organizowaniu zasadzek w miejscach rozpoznanych jako niebezpieczne, kontrolowaniu dokumentów i zatrzymywaniu osób podejrzanych, a także utrzymywaniu ścisłej łączności między oddziałami i władzami administracyjnymi^[11]. Miejscowość, w którym stacjonowała kompania graniczna, posiadała status garnizonu Korpusu Ochrony Pogranicza^[12].

2 kompania graniczna „Siełowicze” w 1934 ochraniała odcinek granicy państwowej szerokości 20 kilometrów 800 metrów^[13]. Po stronie sowieckiej granicę ochraniały zastawy „Ostup” i „Kukowicze” z komendantury „Kudzinowicze”^[14] .

Wydarzenia:

• 12 stycznia 1925 dokonano wymiany żołnierza 2 kompanii szer. Jasińskiego, który 7 listopada 1924 zabłądził i dostał się w ręce sowieckiej straży granicznej, na Jana Troickiego – żołnierza sowieckiego^[15]

Kompanie sąsiednie:

• 1 kompania graniczna KOP „Mikołajewszczyzna” ⇔ 3 kompania graniczna KOP „Smolicze” – 1928^[16], 1929^[17], 1931^[14] , 1932^[18], 1934^[19], 1938^[20]

Struktura organizacyjna

Strażnice kompanii w 1928^[21] [16]:

• strażnica KOP „Buzuny”^[16]
• 73 strażnica KOP „Kul”
• 74 strażnica KOP „Żurawy” (Żórawy^[16])
• strażnica KOP „Juszewicze”^[16]
• 75 strażnica KOP „Taranowa Góra”
• 75a strażnica KOP „Lesuny” (Leszuny^[16])
• 76 strażnica KOP „Sołtanowszczyzna”^[16]

Strażnice kompanii w 1929^[17]

• strażnica KOP „Buzuny”
• strażnica KOP „Cegielnia I”
• strażnica KOP „Juszewicze”
• strażnica KOP „Lesuny”
• strażnica KOP „Sołtanowszczyzna”

Strażnice kompanii w latach 1931 – 1934^{[14] [18][19]}

• strażnica KOP „Buzuny”
• strażnica KOP „Żurawy”^[c]
• strażnica KOP „Juszewicze”^[d]
• strażnica KOP „Lesuny”^[e]
• strażnica KOP „Sołtanowszczyzna”

Strażnice kompanii w 1938^[20]

• strażnica KOP „Buzuny”
• strażnica KOP „Juszewicze”
• strażnica KOP „Sołtanowszczyzna”
• strażnica KOP „Łozowicze”

Organizacja kompanii 17 września 1939^[22][23]:

• dowództwo kompanii
• pluton odwodowy
• 1 strażnica KOP „Buzuny”^[f]
• 2 strażnica KOP „Juszewicze”
• 3 strażnica KOP „Sołtanowszczyzna”^[g]
• 4 strażnica KOP „Łozowicze”^[h]

Dowódcy kompanii

• kpt. Stanisław Grzegorz Paczkowski (15 V 1929 – 5 II 1931?)^[i]
• kpt. Zenon Tymiński^[j] (- 1939)

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
• Stanisław Falkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza. W pierwszą rocznicę objęcia służby na wschodniej granicy Rzeczypospolitej 1924-1925. 1925. [dostęp 2016-01-30].
• Lech Grochowski (red.): Korpus Ochrony Pogranicza w 70 rocznicę powstania. Materiały z konferencji popularnonaukowej. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1994.
• Czesław Grzelak: Szack–Wytyczno 1939. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2001. ISBN 83-11-09324-5.
• Marek Jabłonowski, Włodzimierz Jankowski, Bogusław Polak, Jerzy Prochwicz: O niepodległą i granice. Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Wybór dokumentów. Warszawa–Pułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku. Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, 2001. ISBN 8388067488.
• Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne. Dokumenty organizacyjne. Wybór źródeł. T. 1. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-84-6.
• Jerzy Prochwicz, Zbigniew Kępa. ABC formacji granicznych II Rzeczypospolitej. „Problemy Ochrony Granic”. 24, 2003. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej. ISSN 1505-1757. 
• Jerzy Prochwicz: Formacje Korpusu Ochrony Pogranicza w 1939. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003. ISBN 83-88973-58-4.
• Jerzy Prochwicz, Andrzej Konstankiewicz, Jan Rutkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza 1924–1939. Barwa i Broń, 2003. ISBN 8390021794.
• Jerzy Prochwicz. Korpus Ochrony Pogranicza w przededniu wojny, Część I. Powstanie i przemiany organizacyjne KOP do 1939 r. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (149), 1994. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182. 
• Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP-u. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 3 (184), 2000. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1640-6281. 
• Graficzny wykaz budynków zajmowanych przez oddziały 2 Brygady KOP nr L.dz. 1040/2Br.OP.
• Komunikaty dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza z lat 1927 (z uzupełnieniami i poprawkami), 1928, 1932, 1934 (z uzupełnieniami i poprawkami) i 1938 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Komunikaty dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza z lat 1927 (z uzupełnieniami i poprawkami), 1928, 1932, 1934 (z uzupełnieniami i poprawkami) i 1938 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Meldunki sytuacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Szkice dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza i podległych jednostek w latach 1927–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.